Son günlerde Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma (PDR) alanına, alan dışı bölüm mezunlarının da bir kurs sonucu atanması tartışılmaktadır. Bunun alana getirecekleri ya da alandan götürecekleri konusundan ziyade, nedir bu okul PDR hizmetleri?  Biz bu hizmetlerin ne kadarını verebiliyoruz/alabiliyoruz? Konusunu gündeme getirmek gerektiğine inanıyorum. Öncelikle PDR hizmetleri neleri kapsar kabaca açıklamaya çalışalım.

Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik (PDR) hizmetleri; Öğrencinin kendini daha iyi tanıması, özelliklerinin ve yeteneklerinin farkına varabilmesi, mevcut potansiyeline ve yeteneklerine uygun fırsatları ve seçeneklerin farkına varabilmesi, kendisi ile ilgili reel kararlar alabilmesi, potansiyelini geliştirebilmesi, karşılaştığı problemlerle başa çıkabilme becerisi kazanması, çevresi ile dengeli ve uyumlu ilişkiler kurabilmesi için verilen hizmetler ile bunun yanında da dolaylı olarak verilen, anne-babaya rehberlik, araştırma ve bilgilendirme, konsültasyon hizmetlerinin bir bütünüdür.

Bu açıklamadan çıkarabileceğimiz, okul PDR servislerinin hizmet alanlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür;

Psikolojik danışma; Bireyle yüz yüze kurulan psikolojik yardım ilişkisidir. Bireyin kendini tanıması, sorunlarla başa çıkma ve problem çözme becerisi kazanması, kendisi için gerçekçi kararlar alabilmesi için yapılan desteği ifade eder.

Oryantasyon; Öğrencilerin okulu ve çevresini tanıması, okula uyumu, okuldan yararlanabileceği olanakların tanıtılması hizmetidir.

Öğrenciyi tanıma; Öğrenciyi tanımak ona hizmet etmenin temek koşuludur, öğrenciler rehberlik servislerince bire bir tanınmalıdır. Öğrenciyi tanıma hizmeti herhangi bir şekilde öne çıkmış olan öğrencileri değil, okulda bulunan tüm öğrencileri kapsayan bir hizmet olmalıdır. Her öğrencinin rehberlik servisince tutulan bir gelişim dosyasının olması, öğrenci tanıma hizmetinin daha etkin ve verimli olmasını sağlayacaktır.

Bilgi toplama ve bilgilendirme; Rehberlik servislerince öğrencilerin, gerek mesleki yönlendirme, gerek bireysel gelişimleri açısından ihtiyaç duydukları bilgileri toplamak ve öğrencilere kazandırmak hizmetidir. Bu hizmet ile öğrencilerin daha doğru yönlendirilmeleri sağlanacaktır. Edinilen bu bilgilerden okulda bulunan tüm öğrencilerin yararlanması için gerekli önlemlerin alınması çalışmanın verimini ve kapsayıcılığını yükseltecektir.

Yöneltme ve yerleştirme; Bu hizmet alanı, öğrencelerin eğitsel, sosyal, kültürel etkinliklere yönlendirilmelerini ve yetenek ve ilgi alanlarına göre mesleki ve üst eğitim kurumlarına yönlendirilmelerini ifade etmektedir.

İzleme; Öğrencilerin okulda katıldıkları ve yönlendirildikleri sosyal etkinlikler ve eğitim faaliyetlerinde etkili bir şekilde izlenme ve gözlem raporlarının oluşturulmasını ifade etmektedir. Yöneltme ve yerleştirmeden sonra izlemek, yönlendirmenin doğruluğunu sağlama yapma imkânı da verecektir.

Okul PDR programı hazırlama; PDR hizmetleri iyi bir planlama ile başarıya ulaşabilir. Hazırlanan program uygulanabilir, kurumun eğitim hedefleri ve öğrencilerin bireysel hedefleriyle örtüşmeli, gerçekçi olmalı, okulun tüm çalışanlarını işe koşacak şekilde ve kapsayıcı olmalıdır. Ayrıca öğrencilerin bireysel özellikleri ve ihtiyaçlarını da göz önüne almalıdır.

Danışma, konsültasyon; Öğrencinin daha iyi eğitimi için, rehberlik servisi ile yönetici ve öğretmenlerin bir amaç doğrultusunda ortak adım atmalarının sağlanması bir bakıma koordinasyon hizmetidir.

Anne ve babaya rehberlik, Öğrencinin eğitiminde okul eğitimi ve aile tutumlarının örtüşmesi gerekmektedir. Gerek eğitim açısından, gerekse öğrencinin kişisel gelişimi açısından rehberlik servisi her öğrencinin velisi ile iletişim kurmalı, gerek bireysel gerekse grup olarak, veli eğitim etkinlikleri düzenlemelidir. Bu, öğrencinin okul yaşantılarının eve yansımasını, ev yaşantısının da eğitim süreçlerine yansımasını düzenleyecek ve olumlu yönde etkileyecek bir hizmettir.

Çevre ile ilişkiler; Okul sosyal ve açık bir kurumdur. Çevreyi etkiler ve çevreden de etkilenir. Dolayısıyla okul PDR servisince çevrenin özelliklerinin araştırılması ve öğrencilerin çevredeki olası tehlikeleri ya da yararlanabileceği fırsatları tanımaları açısından önemli bir hizmettir.

Araştırma ve değerlendirme hizmetleri; Okuldaki PDR hizmetlerinin başarıya ulaşıp ulaşmadığının, zayıf veya güçlü yönlerinin belirlenmesi için yapılan faaliyetleri ifade eder. Tüm PDR hizmet alanları için bu hizmet alanının sonuç ve değerlendirmeleri önemlidir. Bu değerlendirmelerin sonuçlarına göre gerektiğinde yeniden yapılandırma ve düzeltmeyi gerektiren bir hizmettir.

Görüldüğü üzere, Okul PDR hizmetlerinin görev ve sorumluluk alanı oldukça geniştir. Layıkıyla yerine getirildiğinde de gerçekten güç ve sorumluluk gerektiren bir alandır. Gerektiğinde psikolog, sosyolog, gerektiğinde pedagog, eğitimci, öğretmen, özel eğitimci, gelişim uzmanı, iletişimci, araştırmacı ve değerlendirmecisiniz. Ancak, Hizmet alanının bu kadar  geniş olması haliyle beklentileri de artıyor.

Peki, Bu gün Okul PDR hizmetleri beklentileri karşılayacak düzeyde midir? Yukarıda ifade edilen hizmetler sistematiği okullarda kurulmuş mudur? Çalışır vaziyette midir? İstisnaları bir kenara bırakırsak, PDR alanından gelen rehber öğretmenlerce ve ya rehberlik servislerince uygulanan, örnek bir okul PDR çalışması var mıdır? Varsa bu uygulama ne kadar yaygındır? Durum bu minvalde iken bir de, son günlerin tartışma konusu olan PDR dışı alan mezunlarının da bu alana istihdamı ile istenilen verim gerçekten alınabileceği mi düşünülmektedir? Ben kararsızım ama beklentilerimi yüksek tutmaya da devam edeceğim.

Hüseyin Özkan

Eğitim Yöneticisi, Eğitim Bilim Uzmanı

Kaynak; Rehberlik ve Psikolojik Danışma (2009) s.55 Ankara: Anı Yayınları