Gürkan HACIR

ÖYLE ya... Türkiye el altından desteklediği Suriyeli muhaliflere başka türlü nasıl kaynak aktaracak? Elbette benimki bir varsayım... Devletin ali menfaatleri gereği başka yerlere de harcanmış olabilir.

PEKİ başka ülkelerde örtülü ödenek nasıl harcanıyor. Kuralları ne, denetimi nasıl yapılıyor?

Pandoranın kutusu Menderes zamanında açıldı, 'şahsi harcamalar' ortaya çıktı... Demirel dikkatliydi, Özal döneminde 800 bin dolar hep soru işareti olarak kaldı. Çiller ise örtülü ödeneği eline yüzüne bulaştıran siyasetçi oldu

Biz de örtülü ödenek ülke güvenliği veya çıkarı için yapılan operasyonlardan çok hep kişisel menfaatlerle anıldı.

PANDORANIN kutusunun açıldığı dönem Adnan Menderes dönemidir. Çünkü müsteşar Salih Korur bir deftere yaptıkları bütün örtülü harcamaları not etmişti. 27 Mayıs müdahalesi olduğunda her şey ortalığa döküldü. Oysa örtülü ödeneğin kayıt altına alınması zorunlu değildi. Ahmet Salih Korur, Üstad-ı Azam derecesine yükselmiş bir masondu. Mason locasına başkanlık eden Korur'un şahsi harcamaları da bu davayla ortaya çıkmıştı:

l 24 Temmuz 1955: Kızı Bengü Korur'a 500 lira

l 20 Ocak 1956: Kızı Bengü'nün 3 aylık ihtiyacı için 250 lira

l 28 MayIs 1957: Ankara Golf Kulübü Aidatı 100 lira

l 7 Eylül 1956: Nezihe Korur'a 1.000 lira

BELGE'NİN EV KİRASI

SADECE müsteşar Korur değil,

Başbakan Menderes de masajcısından çocuklarının okul taksidine kadar hemen her kalem harcamayı örtülü ödenekten karşılıyordu. Ama en ilginci emlak vergisiydi. Emlak vergisi 1. taksiti örtülü ödenekten karşılanmıştı.

BAŞBAKANLARIN namusuna emanet edilmiş bu paradan yandaşlara ödeme yapılmış mıydı? Peki kimlere?

KİMLER yoktu ki listede? Murat Belge'nin babası gazeteci Burhan Belge defalarca örtülü ödenekten para almıştı. Aslında defalarca demek yanlış olur. Çünkü Belge neredeyse aylığa bağlanmıştı. 1953 yılında Burhan Belge'ye önce iki kere 350 liralık ödeme yapılmış ardından verilen 1650 liranın karşısına ise ilginç bir not düşülmüştü: "Burhan Belgeíye 6 aylık ev kirası."

GAZETECİLERİN PAYI

ÖRNEĞİN 1953 yılında örtülü ödenekten gazetecilere yapılan ödemelere bir bakalım isterseniz...

MİTHAT Perin'e yine 1000 lira ödenmişti. Mithat Perin şu ünlü İstanbul Ekspres Gazetesi'nin sahibi olan gazeteciydi. 6-7 Eylül olaylarını başlatan "Atatürk'ün evine bomba atıldı" haberini yapan gazete. Kenan Akmanlar'a İran seyahati için 1000 lira. Kimdi Kenan Akmanlar? Adnan Menderes'in halasının oğluydu.

AHMET Emin Yalman, neredeyse her ay örtülü ödenekten para aldı. İran seyahati için ona da 1000 lira verildi. Ama sıkı durun... Asıl ilginç isim Cumhuriyet Gazetesi'nin sahibi Nadir Nadi'ydi.

YAZAR Tayfun Er'in 'Yalıdakiler' kitabında Nadir Nadi'nin de örtülü ödenekten nasıl para aldığını anlatır. Rasih Nuri İleri'nin harika çalışması 'Örtülü Ödenek'te ise uzun uzun örtülü ödenekten usulsüz para alanların listesi verilir. Ama kitabın ilginç tarafı, arka kapakta Cumhuriyet yazarı Uğur Mumcu'nun yazdığı yazıdır. Mumcu şöyle diyor:

"KİTAPTA yer alan 'örtülü ödenek davası' kararına göre Adnan Menderes çocuklarının okul taksitlerinden 'Müslüman Başbakan' olarak Eyüp Sultan'da kestirdiği kurbanlara kadar birçok kişisel harcamaları örtülü ödenekten yapmaktadır. Örtülü ödenek 'besleme basın' yaratma amacıyla da kullanılmaktadır."

DEMOKRASİ şehidimiz Uğur Mumcu, ne yazık ki kitapta geçen listelere tam göz atmamıştı. Çünkü yazdığı gazetenin sahibi Nadir Nadi'de örtülü ödenekten para alan gazetecilerden biriydi.

DURUN gazetecilere devam edeceğim... Ama biraz daha sansasyonel bir konuya gireyim. Geçen günlerde yaşamını yitiren Menderes'in sevgilisi Ayhan Aydan'ın da adı örtülü ödenek davasında çok geçmişti. Bebek davasının dışında örtülü ödenek davasına da dahil olmasının sebebi ona usulsüz para ödemeleri değildi. Bir de eşi Ferit Alnar'a yapılan ödemelerdi. Ünlü besteci ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası şefi Hasan Ferit Alnar, hemen her yıl örtülü ödenekten yüklü miktarlarda para aldı. Hatta babası Ragıp Bey bile bu furyadan nasibini almıştı.

GAZETECİLERE devam edelim... Halil Lütfü Dördüncü!.. Ünlü Tan Gazetesi'nin ortaklarından deneyimli gazeteci Dördüncü'de 'örtülü' gazetecilerdendi. Menderes'ten sadece 1953 yılında 5865 lira almıştı. Örnek olması için 1953 yılını seçtim. Yoksa adı geçenler, DP iktidarı boyunca hemen her yıl örtülü ödeneği

yağmalamışlardı.

BEDİİ Faik, Şevki Yazman'da 'örtülü'nün müdavimleriydi.

SAĞ düşünce dünyasının bu ünlü ismi Necip Fazıl Kısakürek'in eşi Neslihan Kısakürek'e 3000 lira ödeme yapılmıştı. Tabii 1950'li yıllardaki 3000 TL'yi bugünlerle karıştırmayalım. Alım gücü çok daha yüksekti.) Şair Enis Behiç Koryürek ve Fahriye Abla şiirinin unutulmaz şairi Ahmet Muhip

Dranas'ta örtülü ödenekten para alan edebiyatçılardı.

HER TÜRLÜ PİS KOKU

ÖRTÜLÜ ödenek on yıllık demokrat parti iktidarında adeta yağmalanmıştı.

HOCALARIN hocası Tarık Zafer Tunaya bile örtülüden nasibini almıştı. Halen elimizden düşürmediğimiz ünlü 'Siyasi Partiler' kitabı için 1.530 TL ödendi.

SÜLEYMAN Demirel, Menderes'in başına gelenlerden ders almıştı. Örtülü ödenek işlerine dikkat etti. Ödenekten sorumlu Ekrem Ceyhun'u her harcamayı rapor etmesi için uyardı.

TURGUT Özal, halterci Naim Süleymanoğlu'nun Bulgaristan'dan kaçırılması için 1 milyon doları örtülü ödenekten verildiğini açıkladı. Daha sonra ise bunun 1 milyon 800 bin dolar olduğunu söyledi. Özal sonradan

ortaya çıkan 800 bin dolarlık farkı hiçbir zaman izah etmedi.

TANSU Çiller ise örtülü ödeneği eline yüzüne bulaştıran bir siyasetçiydi. Dolandırıcı Selçuk Parsadan'a kaptırdığı paradan tutun da gece yarısı banka açtırıp Abdullah Öcalan'ın kellesini getireceği söylenen Abdullah Çatlı'ya verildiği belirtilen(!) 500 milyar liraya kadar her türlü pis koku Çiller zamanında örtülü ödenekten geldi.

***

EVET dünyanın güçlü her ülkesinde örtülü ödenek kullanılır. Kimi zaman yasal olmayan bazı ödemeler de oradan yapılır. Ama kişisel menfaatler için kullanmak kimsenin aklına gelmez.

ZATEN...

BİR ülkenin istihbaratı dışarıyı değil de sadece içeriyi takip ediyorsa ve örtülü ödenek ülke çıkarları için değil de kişisel menfaatler için kullanılıyorsa... O ülkeden hayır gelmez...

Kılıf: İnsani yardım!

DÜNYANIN en derin gırtlağına sahip ABD, gizli operasyonlarına kılıf bulmak için çok uğraştı. Çünkü hem dünyanın dört bir yanına para aktarmak hem de şeffaf bir bütçeye sahip olduğu için her harcamasının hesabını vermek zorundaydı. Bu yüzden kongreden geçebilecek bir kılıf buldular: İnsani Yardım!

ABD'NİN hemen hemen bütün insani yardımları CIA menşelidir ve gizli bir paramiliter kuruluşa gönderilir.

ANCAK bu kılıfa rağmen bazen duvara da toslamadılar değil. Örneğin İran'a silah ambargosu uygularken el altından Tahran yönetimine silah sattığı anlaşılınca ünlü İrangate skandalı patlamıştı.

Parlamento denetimi

ALMANYA'YA gelelim... Federal Almanya örtülü ödeneği etkin bir şekilde kullanan bir ülkedir. Ancak ödenek parlamentonun denetimine tabidir. Parlamentoda kurulan bir komisyon örtülü ödeneği denetler. Ancak oradan da çeşitli sızmalar olmuyor değil.

ÖRNEĞİN 1992 yılında Hamburg Limanı'nda bir şilebe yapılan baskında ele geçirilen silahların devletin bilgisi dahilinde İsrail'e gönderildiği ortaya çıkmıştı. Bu yüzden dönemin savunma bakanı istifa etti.

Gizli oturumla cevap

İNGİLTERE'de de durum aynıdır. Orada da şeffaf bir yönetim anlayışı benimsendiği için örtülü ödenek harcamaları meclisin denetimine tabidir. Hükümetin gizli harcamalarına yönelik bir soru önergesi olursa gizli oturumda bunun cevaplanması ve açıklığa kavuşturulması gerekiyor. Üstelik bu işlemin bir de günleri var: Salı ve perşembe.

GEÇEN günlerde yaşama veda eden Margareth Thatcher'ın bile ölmeden önce örtülü ödenek davasından yargılandığını hatırlatayım. Irak'a el altından silah satılması konusunda iki önceki başbakan John Major de komisyona ifade vermişti.

Akşam