1- İş güvenceleri açısından önemli farklar vardır

İşçiler 4857 sayılı İş Kanunu'na, memurlar ise 657 sayılı Kanun'a tabi olarak istihdam edilmektedir. Güvence olarak memurların sahip olduğu iş güvencesi ile işçilerin sahip olduğu iş güvencesi kıyaslanmayacak kadar memur lehinedir. İş akdi feshedilen bir işçi işe iade davasını kazansa dahi mahkemece belirlenen tazminatları ödenmek kaydıyla göreve başlatılmayabilir ya da başka bir göreve başlatılabilir. Bu açıdan memurların sahip olduğu güvence oldukça fazla olup, memurların Yüksek Disiplin Kurulu Kararı olmadan memuriyeti sona erdirilemez. Yüksek Disiplin Kurulu Kararı ile görevi sona erdirilenlerden idari yargıda davayı kazananların göreve başlatılmaması gibi bir durum ise söz konusu değildir.

2- Memur için izin parası yokken işçi için izin parası vardır

İşten ayrılan işçilere kullanmadıkları yıllık izinlerinin parasal karşılığı hesaplanarak ödenmektedir. Memurlar açısından böyle bir durum söz konusu değildir. Diğer bir fark da maaş ödemesinde olup, memurlar maaşlarını peşin almakta iken işçiler çalıştıktan sonra almaktadır.

3- İzne çıkan işçiye avans ödemesi zorunlu memur için böyle bir hak yok

Yıllık izne ayrılan işçilere izin dönemine ilişkin ücreti avans olarak ödenmek zorundadır. Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği'ne göre; işveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır. Memurlar açısından böyle bir durum söz konusu değildir.

4- İşçi ve memurların fazla çalışma ücretleri arasında uçurum var

4857 sayılı İş Kanunu'nun 41, 42, 43 ve 44'üncü maddesinde işçilere yapılacak fazla çalışma ücretinin ve şartlarının detaylarına yer verilmiştir. Bu çerçevede her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenmekte ve yıllık fazla çalışmanın süresi 270 saatten fazla olamamaktadır. Ayrıca, toplu sözleşmeyle yüzde elli rakamı daha da arttırılabilmektedir. Nitekim 2019-2021 yıllarını kapsayan toplu sözleşmede kamu işçisine % 75 oranında fazla mesai ödenmesi öngörülmektedir.

5- Yemek, yol ücreti vb. haklar açısından önemli farklar vardır

İşçiler toplu sözleşmeyle ücretsiz yemek yiyebilirlerken memurlar, Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği'nin 4'üncü maddesine dayanılarak hazırlanan tebliğlere göre belirlenen ücrete göre öğle yemeklerini yiyebilmektedirler. Yine memurlar, iş yerlerine giderken yol ücreti alamazken işçilere günlük iki veya dört otobüs biletine tekabül eden ücret ödenebilmektedir.

6- İkale sözleşmesiyle işten ayrılmada ödenen ücretler

İşçi ve işverenin karşılıklı olarak anlaşma ile iş sözleşmesini sona erdirmesi durumudur. Yani işveren belirli tutardaki bir ödeme (makul yarar) karşılığında iş akdini sona erdirebilmektedirler. Yargıtay, somut olayın şartları itibariyle ihbar ve kıdem tazminatına ilaveten bir aylık ücret tutarında bir ek ödemeyi makul yarar açısından yeterli görmüştür. Memurlar açısından böyle bir uygulama söz konusu değildir.

7- İzin süreleri bazen işçi lehine bazen memur lehinedir

Yıllık izinlerde işçi lehine düzenlemelerin olduğu görülmektedir. İşçilerde işgünü esas alınmaktadır. İşçiler açısından bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden; Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden; On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamaz. Ayrıca, on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamamaktadır. Ayrıca, toplu sözleşmeyle bu süreler arttırılabilmektedir. Memurlar açısından ise tatil günleri de yıllık izne dahildir. Buna göre, yıllık izin süresi, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilmektedir.

Doğum yapan memura, doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine yirmi dört aya kadar aylıksız izin verilmektedir. İşçilere ise isteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilmektedir. Babaya ise doğum yapan eş nedeniyle izin verilmemektedir. Ayrıca, kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Kadın memura ise, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır.

8- 15.10.2008 öncesinde çeyiz yardımında işçiler daha avantajlıydı

15.10.2008 öncesinde memur olanların dul ve kız yetimlerinin çeyiz parası işçilerin kız yetimlerine ödenen çeyiz parasının yarısı kadardı. Yani SSK'daki çeyiz parası tutarı, gelir/yetim aylığı alan kız çocuğunun aylık miktarının 24 katı, memurların dul ve yetimlerine ise almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının on iki aylık tutarı kadardı. 5510 sayılı Kanun'la bu durum eşitlendi. 5510 sayılı Kanun öncesinde işçilerin dullarına çeyiz parası ödenmezken memurların dul eşleri de çeyiz parası alabilmekteydi.

9- Ölüm yardımında memurlar daha avantajlı

657 sayılı Kanun'un ölüm yardımı ödeneğini düzenleyen 208'inci maddesine gereğince ölen devlet memuru için 9500 * 0,130597 = 1.240,67 * 2 = 2.481 TL tutarında ölüm yardımı ödenecektir. Ayrıca, 5510 sayılı Kanun'un 37'nci maddesi gereğince gerekli şartlar yerine getirilmişse yukarıda belirtilen 2.481 TL'nin yanında ayrıca SGK tarafından 2019 yılı için belirlenen 716 TL tutarındaki cenaze ödeneği de verilecektir. Sigortalının ölmesi halinde yapılacak ölüm yardımıyla ilgili olarak, 5510 sayılı Kanun'un evlenme ve cenaze ödeneği başlıklı 37'nci maddesinde detaylı düzenlemelere yer verilmiştir. 5434 sayılı Kanun kapsamında olan emekliler için ödenecek ölüm yardımı tutarı ise 5434 sayılı Kanun'un ek 4'üncü maddesi gereğince emeklinin bir aylık tutarı kadardır.

10- Memurun nakil hakkı vardır, işçinin nakil hakkı yoktur

Memurların kurumlar arası naklen atanmaları mümkünken işçilerin kurumlar arası naklen atama hakkı yoktur.

11- İşçi atamaları ile memur atamaları farklıdır

İşçilerin kamu kurum ve kuruluşlarına atanmaları İş-Kur üzerinden KPSS veya kura yöntemiyle yapılmaktadır. Son yapılan mevzuat değişikliğiyle KPSS yerine kura yöntemi daha yaygın hale getirildi. Memur atamaları ise KPSS sonuçlarına göre ÖSYM tarafından merkezi yerleştirme yöntemiyle yapılmaktadır. Doktor ve eczacılar için de kura ile atama yapılmaktadır. Memurlar için genel olarak merkezi yerleştirme sonrasında ayrıca sözlü sınav yapılmazken (son zamanlarda sözlü sınav yapılan kurum sayısı artmaktadır) işçiler için İş-Kur tarafından her bir kadro için gönderilen dört kat aday arasından sözlü sınav yapılabilmektedir. Yine eski hükümlüler kamuda işçi olabilirken memur olarak atanamazlar.

12- Memurlara siyaset yasağı varken işçilere yoktur

Memurlar açısından siyaset yasağına aykırı hareket memuriyetten çıkarma cezasını gerektirirken işçilere siyaset serbesttir. Kamu işçileri partilere üye olabilmekte, hatta birçok kamu işçisi seçimlere katılarak belediye meclis üyeliği dahi yapabilmektedir.

13- Emeklilik açısından önemli farklar bulunmaktadır

İşçiler 5510 sayılı Kanun'un 4/a maddesine tabi sigortalı olarak çalışırlar, memurlar ise 5510 sayılı Kanunun 4/c maddesine tabi sigortalı olarak görev yaparlar. Emekli olabilmek için sigortalı olarak çalışılması gereken gün sayısı memurlar için daha fazladır. Ayrıca, ek ödemeler memurların sigorta matrahına (prime esas kazançlara) dahil olmazken işçilerinkine dahil olmaktadır. Bu durum emeklilik öncesi maaşı düşürse dahi emeklilikte alınacak emekli maaşını arttırmaktadır. Aynı ücreti alan biri memur, diğeri işçi olan iki personelin alacağı ikramiye/kıdem tazminatı arasında işçi lehine ciddi fark vardır. Kamuda çalışan usta unvanlı bir işçi, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı kadar kıdem tazminatı alabilir.

Ahmet Ünlü - YeniŞafak