Yeni Şafak Gazetesi yazarı Ahmet Ünlü bugünkü yazısında; son günlerde adrese teslim özellikler taşıyan üniversitelerin ya da belediyelerin yayınlamış oldukları personel alım ilanları ile basına yansıyan güzellik yarışmasına katılanların kariyer danışmanı olarak ilansız ve sınavsız olarak işe başlatılması uygulamalarının nasıl sonlandırılacağına değinmiştir.

İlansız ve sınavsız personel alımları ile kişilere özel ilanlar nasıl sonlandırılacak?

Bugünlerde üniversitelerin ya da belediyelerin yayınlamış oldukları personel alım ilanlarının adrese teslim özellikler taşıdığı veya güzellik yarışmasına katılanların kariyer danışmanı olarak ilansız ve sınavsız olarak işe başlatıldığı basına yansımaktadır. Bir de basına yansımayanlar düşünüldüğünde işin nasıl bir aşamaya geldiği açıkça görülecektir. Bu yazımızda bu sorunların nasıl sonlandırılabileceğinin üzerinde durmaya çalışacağız.

10 no.'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ilansız personel alımını çözebilir mi?

10 No.'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 5'inci maddesinde; "Kamu kurum ve kuruluşları, personel alımına ilişkin tüm ilanlarını (ihtiyacını okullara öğrenci almak suretiyle karşılayanlar dahil), Resmi Gazete ile Cumhurbaşkanı'nca belirlenen kurumun internet sitesi ve kendi internet sitelerinde duyurur" hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme göre kamu kurumları ve kuruluşları personel alımına ilişkin tüm ilanlarını Resmi Gazete'de yayımlamak zorundadır.

Bu kadar açık hükme rağmen kamu kurum ve kuruluşları nasıl oluyor da sınavsız personel alabiliyor diye bir soru sorulabilir. Doğrusunu söylemek gerekirse düzenleme eksik yapılmıştır. Zira, madde metninde ilandan bahsedilmektedir. Dolayısıyla da bütün personel alımı ilanla yapılmamaktadır. Yani kararname ilansız personel alımlarını kapsamıyor.

Konuyu örnekle açıklamak gerekirse; Bir kamu kurumu istinai memuriyet kadrosunu ilan etmek zorunda mıdır? Elbette 10 No.'lu Kararname'ye göre istisnai memuriyet kadrolarına yapılacak personel alımlarını ilanla yapmak zorunda değildir. Keşke kaliteyi arttırmak için bu kadrolara da ilanla personel alımı yapılabilse. Aynı şekilde birçok kamu kurum ve kuruluşu ilansız ve sınavsız sözleşmeli veya işçi personel alabilmekte ve Kararnamede bu durumu kısıtlayıcı bir düzenleme de bulunmamaktadır.

Diğer yandan, sadece ilanla personel alımına ilişkin tek bir zorunluluk işçi alımlarına ilişkin mevzuatta bulunmaktadır. Bu bağlamda, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in 2'nci maddesine göre; yönetmelik kapsamı dışındaki işçi alım ilanlarının kuruma bildirilmesi zorunlu olup, bu ilanlar kurum internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurulacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarının işçi alımının adil ve şeffaf bir şekilde yapılmasını sağlayacak diğer tedbirleri de almak zorunda olduğu belirtilmiştir. Görüleceği üzere, burada da işçi alım ilanlarından bahsedilmektedir. Dolayısıyla birçok kamu kurumu işçi alımlarını ilanla yapması halinde ilanın yayınlanmak zorunda olmadığını düşünerek ilansız alım yapmalarını kendi mevzuatlarına dayandırmakta ve sınavsız/ilansız olarak personel alma kolaycılığına gitmektedirler.

Ancak, Türkiye İş-Kurumu gerekli kontrolleri yeterince yapmadığı için kamu kurum ve kuruluşlarının ilansız personel alımları son sürat devam etmektedir. Halbuki kamu kurum ve kuruluşlarına gönderecekleri resmi bir yazı ile ilansız ve sınavsız işçi alımlarını bildirmelerini isteselerdi bir daha hiçbir kamu kurumu bu yolu tercih etmezdi. Nitekim ilansız ve sınavsız personel alımının ciddi bir parasal cezası bulunmaktadır.

Belediyeler ilansız ve sınavsız personel alımlarını nasıl yapıyorlar?

Yukarıda yer verdiğimiz 10 No.'lu Kararname'nin 5'inci maddesindeki hükme göre 5393 sayılı Kanun'un 49'uncu maddesine gereğince KPSS puanı aranmadan ilansız olarak belediyelerin sözleşmeli personel alabilmelerini kısıtlamak mümkün değildir. Çünkü, kararnamede yer alan husus personel alım ilanlarıdır. Yani kararnameye göre her türlü personel alımının ilanla yapılmasının zorunlu olduğu anlaşılmamaktadır. Bu nedenle kurumlar, personel alımını ilanla yapmayınca duyuru yapmak zorunda olmadıklarını düşünmektedirler. Bu düşünce 10 No.'lu Kararname'ye aykırı değildir. Ancak, ilansız personel alımını şeffaf kamu yönetimine aykırı bulabiliriz ve etik ihlali olduğunu düşünüyorsak da Etik Kurul'a şikayet edebiliriz.

Miss Turkey CHP Gençlik Kolları Bşk Yrd. sınavsız kariyer danışmanı olursa

Göreve gelmeden önce "İşe alımlarda şeffaflığı ve liyakati getiriyoruz. Belediyenin ve iştiraklerinin personel alımlarını ve kriterlerini açıkça ilan edecek, iş arayan vatandaşlarımız kariyer sayfamıza online olarak başvurup tüm süreci takip edebilecekler" diyenler koltuğa oturduktan sonra sistemin açıklarını sonuna kadar kullanmaya başlamışlardır. Nitekim Miss Turkey Güzellik Yarışması'na katılan 24 yaşındaki CHP Büyükçekmece Gençlik Kolları Başkan Yardımcısı'nın, İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki İstanbul Personel Yönetim A.Ş.'de ilansız ve sınavsız kariyer danışmanı olarak göreve başlaması gibi olaylar işin boyutunu göstermektedir. Moda ve Tekstil Bölümü mezunu bir hanım nasıl oluyor da sınavsız kariyer danışmanı oluyor? Bunun adına tek kelimeyle utanmazlık denir ve hiçbir savunması olamaz. Bu ifadelerimiz, kamu kaynağı kullanarak aynı yöntemlerle Miss Turkey benzeri kişileri ilansız ve sınavsız olarak işe alan herkes için geçerlidir. Buradan Kamu Görevlileri Etik Kurulu'nu göreve çağırıyoruz.

Halbuki, işçi alımını düzenleyen yönetmeliğin 2'nci maddesine göre, il özel idarelerinin, belediyelerin ve bunların kurdukları veya üye oldukları mahalli idare birlikleri ile bağlı kuruluşlarının Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurdukları şirketler ile kooperatifler yönetmelikte öngörülen usul ve esaslara göre personel almak zorunda olmamakla birlikte bu kapsamdaki işçi alım ilanlarının Türkiye İş-Kurumu'na bildirilmesi zorunludur. Ayrıca, bu ilanlar kurum internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurulmak zorundadır. Yine kamu kurum ve kuruluşları işçi alımının adil ve şeffaf bir şekilde yapılmasını sağlayacak diğer tedbirleri de almakla yükümlüdür. Mevzuat böyle söylerken ilansız ve sınavsız güzellik yarışmasında dereceye giren hanımın işe alınmasındaki adalet ve şeffaflık nerede kaldı. Bu ve benzer başka konuların İş-Kur tarafından denetime alınması gerekmektedir.

Kişiye özgü ilanlar nasıl sonlandırılacak?

Gelelim kamu kurum ve kuruluşlarının kişiye özgü sınav ilanlarına. Özellikle belediyelerin ve bazı kurumların ısrarları sonucunda memur alımlarının sınavlarını kendilerinin yapmaya başlamasından sonra kişiye özgü sınav ilanları yaygınlaşmaya başlamıştır. Yine sözleşmeli personel alımının yaygınlaşması sonucunda üniversiteler de kişiye özgü ilanları yaygın olarak görmeye başladık. Aynı şekilde işçi alımlarında yaşanan kişiye özgü ilanlar yıllardan beridir devam etmektedir. Şikayet olmadığı sürece de kişiye özgü ilanlar son sürat devam etmektedir. Kamuya girmek isteyen birisinin de yapılan haksızlıkları şikayet konusu yapması öyle kolay bir şey değildir.

Bu çerçevede, yıllardır mülga Devlet Personel Başkanlığı'nın kontrolünden geçerek ÖSYM aracılığıyla yapılan merkezi yerleştirme ilanlarında hiçbir zaman bu tür şikayetlere ve etik dışı uygulamalara rastlanılmamıştı. Ne gariptir ki merkezi ilanlar dışında kalan personel alım ilanlarında kişiye özgü sınav ilanları sıradan hale gelmeye başlamıştır.

Sonuç olarak;

1- Gelinen süreçte kişiye özgü sınav ilanları ile yaşanan etik dışı davranışlar adeta kanıksanmıştır. Bu bağlamda bu sürecin böyle geldiğini ama bu şekilde devam etmesinin hem ahlaki olmadığını hem de kamu vicdanını rahatsız ettiğini ifade etmemiz gerekmektedir. Öyleyse sorunun çözümü için sözleşmeli personel, memur ve işçiler için merkezi ilanlar kaçınılmaz hale gelmiştir.

2- 10 No.'lu Kararname'nin 5'inci maddesi ile işçi alım yönetmeliğinin ilgili maddelerinin şüpheye yer vermeyecek ve açık kapı kalmayacak şekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Çözüm nasıl olmalı derseniz? 10 No.'lu Kararname'nin 5'inci maddesine "Kamu kurum ve kuruluşlarının istisnai memuriyet kadrolarına yapılacak atamalar dışındaki her türlü personel alımı ilanla kamuoyuna duyurulmak suretiyle yapılır" ifadesinin konulması gerekmektedir. Aksi takdirde bu tür sorunların üstesinden gelinmesi mümkün değildir.