Yenişafak Gazetesi köşe yazarlarından Ahmet Ünlü bugünkü köşesinde kamu personelinin aylıksız izin kullanma imkanları ve başka kanunlarda belirtilen aylıksız izinle çalıştırılma imkanı hakkında bilgiler verdi.

Ünlü yazısında:

Kamu personeli araştırma altyapılarında çalışabilir

Normal şartlar altında kamu personelinin kurumlarından aylıksız izin alarak özel sektörde çalışması mümkün değildir. Çünkü, personel aylıksız izinli olsa da memuriyeti devam ettiği için ticari kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı bulunmaktadır. Ancak, hem 5746 sayılı Kanun'da hem de 6550 sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanun'da istisnalar getirilmiştir. Bu çerçevede önce 6550 sayılı Kanun'un 14'üncü maddesinde kamu personeline aylıksız izin verilerek araştırma altyapılarında sağlanan çalışma imkanını açıklayalım.

Hangi şartlarla araştırma altyapılarında kamu personeli çalışabilir?

Kamu kurum ve kuruluşları ile yükseköğretim kurumlarında çalışanlar kendilerinin isteği ve kurumlarının muvafakati ile araştırma altyapılarında istihdam edilebilir. Burada çalışacak personel için statü sınırlaması da getirilmemiştir. Bunların kurumlarıyla olan ilişkileri iş akdinin yapılmasıyla son bulmaktadır. Bunlara verilecek ücret ile diğer mali ve sosyal haklar yapılacak iş akdi ile belirlenmektedir.

Bu şekilde istihdam edilenler araştırma altyapılarındaki görevleri sona erdiğinde, öğrenim durumları, hizmet yılı ve unvanları dikkate alınarak önceki kurumlarında kariyerlerine veya durumlarına uygun boş bir kadro veya pozisyona kişinin en geç altı ay içinde yapacağı başvuru üzerine en geç üç ay içinde atanır ve herhangi bir işleme gerek kalmaksızın en geç bir ay içinde göreve başlatılır. Ancak, bu kişilerin atanmalarında, önceki kurumlarındaki idari unvanlar dikkate alınmaz.

Ayrıca, önceki kurumlarına dönen kişilerin araştırma altyapısında geçen hizmetleri kendi mesleklerinde geçmiş gibi değerlendirilerek, kazanılmış hak aylık derece ve kademelerinde dikkate alınır. Bu durumda kıdem tazminatları ödenmez ve bu süreler emeklilik ikramiyesinin hesabında dikkate alınır.

Yine araştırma altyapısında görevlendirilen öğretim elemanlarının araştırma altyapısında geçirdikleri süreler 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu hükümlerine istinaden akademik yükselme için gerekli sürelerden sayılmaktadır.

Diğer yandan, araştırma altyapısında istihdam edilen personelden mecburi hizmet yükümlülüğü olanların araştırma altyapısında çalıştıkları süreler kamu kurum ve kuruluşları ile yükseköğretim kurumlarına karşı olan mecburi hizmet yükümlülük süresinden de düşülmektedir.

Kamu personeli yarı zamanlı da çalışabilir?

Kamu kurum ve kuruluşları ile yükseköğretim kurumları personelinden araştırma altyapısında hizmetine ihtiyaç duyulanlar kendilerinin isteği ve çalıştıkları kurum ve kuruluşların muvafakati ile tam veya yarı zamanlı olarak çalıştırılabilirler.

Bunların aylık, ödenek, her türlü zam ve tazminatlar ile diğer sosyal hak ve yardımları kendi kurum ve kuruluşlarınca ödenir. Bu kapsamda görevlendirilen personele yapılacak aylık net ek ödeme tutarı (40.000) gösterge rakamının memur aylıklarına uygulanan aylık katsayısı ile çarpımı sonucu elde edilecek tutarı geçmemek üzere yönetim kurulu kararıyla belirlenir. Buna göre görevlendirilen kısmi zamanlı kamu personeline azami olarak 2020 yılı Ocak-Temmuz arasında 40.000 * 0,146061 = 5.842 TL net ücret ödenebilmektedir.

Araştırma altyapılarında ücretler nasıl belirlenir?

Araştırma altyapısında iş mevzuatı hükümlerine göre istihdam edilecek personele verilecek aylık ücret ile her türlü mali ve sosyal haklar, Kalkınma Bakanı başkanlığında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı ile Milli Eğitim Bakanından oluşan Araştırma Altyapıları Kurulu'nun tespit edeceği alt ve üst limitler dahilinde olmak kaydıyla Araştırma altyapısı yönetim kurulu kararıyla belirlenmektedir.

Sadece öğretim elamanlarına sağlanan aylıksız izinle çalışma hakkı

5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesi ile de Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde gerçekleştirilen faaliyetlerde çalışacak öğretim elemanlarına aylıksız izinle veya kısmi zamanlı olarak çalışma hakkı getirilmiştir. Buna göre, öğretim elemanlarından Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde gerçekleştirilen faaliyetlerde araştırmacı, tasarımcı ya da idari personel olarak hizmetine ihtiyaç duyulanlar, üniversite yönetim kurullarının izniyle tam zamanlı veya yarı zamanlı olarak görevlendirilebilirler. Tam zamanlı görevlendirme için herhangi bir üniversitede altı yıllık tam zamanlı olarak çalışmak gerekmekte olup, görevlendirme süresi her altı yıl sonrasında bir yıldır.

Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde tam zamanlı görevlendirilenlerin geçirdikleri süreler, tam zaman eşdeğer Ar-Ge veya tasarım personeli hesaplamasında dikkate alınır. Yarı zamanlı görev alan öğretim elemanlarının bu hizmetleri karşılığı elde edecekleri gelirler, üniversite döner sermaye kapsamı dışında tutulur. Tam zamanlı olarak görevlendirilecek personele kurumlarınca aylıksız izin verilir ve kadroları ile ilişkileri devam eder.

Bu şekilde aylıksız izne ayrılanlardan, önceki görevleri sebebiyle 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi veya geçici 4 üncü maddesi kapsamında sigortalı veyahut iştirakçi sayılanların aylıksız izne ayrıldığı tarihi takip eden on beş gün içerisinde talepte bulunmaları halinde; aylıksız izinli sayıldıkları ve buralarda çalıştırıldıkları sürece aynı kapsamdaki sigortalılık veya iştirakçilik ilişkisi devam eder. Bu konudaki detaylara Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinde yer verilmiştir.

Sonuç ve öneriler

5746 sayılı Kanun kapsamında istihdam edilen öğretim elemanlarının ciddi bir analize tabi tutulması gerekiyor. Ayrıca, bu tür istihdamda yaşanan sorunlara el atılarak bu konunun önündeki varsa engeller kaldırılarak sanayi-üniversite işbirliği arttırılmalı ve teşvik edilmelidir.

6550 sayılı Kanunda geçen mülga unvanların ve kurumların acilen güncellenmesi gerekmektedir. Aynı şekilde 6550 sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik'te de gerekli güncellemelerin yapılması gerekiyor. Araştırma altyapılarının ülke ar-ge çalışmaları için son derece önemli olduğu merkeze alınarak gerekli iyileştirmeler üzerinde çalışılmalıdır. Yine buralardaki istihdam politikasının ciddi bir değerlendirmeye tabi tutulması da gerekmektedir. Yani buralarda İş Kanunu hükümlerine göre istihdam edilen personelin sınavsız alınıp alınmadığı ile kariyer ve liyakat kurallarına uyulup uyulmadığı masaya yatırılmalıdır.

Yapılması gereken en önemli şey ise bu konuda etki analizi yapılarak amaca ne kadar ulaşıldığının tespit edilmesi gerekmektedir. Maalesef bu konulardaki en önemli zafiyetimizin ciddi kaynaklar aktarılan bu kurumların amaca ne kadar hizmet ettiği ile ilgili profesyonel analizlerin etkin bir şekilde yapılamamasıdır. Bu konuda Türkiye'de Araştırma Altyapılarının Etkinliğinin Arttırılması: Analiz ve Öneriler Başlıklı Mehmet Cem Fendoğlu tarafından hazırlanan uzmanlık tezinin incelenmesinin faydalı olacağını düşünüyoruz. Ümit ederiz ki anlattıklarımızdan birileri faydalanır da bu kadar lafı boşa söylememiş oluruz. (YeniŞafak)