Bir haftadır ABD'de farklı ülkelerden gelen ekonomist, bankacı ve gazetecilerle birlikte global ekonomi ve ABD ekonomisi ile ilgili çeşitli seminerlere katılıyorum. Bu süre zarfında da ülkenin ekonomi gündemine daha yakından bakma şansını yakaladım.
 
PETROL FİYATLARI SIKINTI YARATIYOR
 
Son günlerde ABD ekonomisinde en çok tartışılan konuların başında Japonya'daki depremin ardından piyasaların durumu, bir türlü üzerinde uzlaşılamayan bütçe ve petrol fiyatları geliyor. Bütçe ve piyasalar başka bir yazının konusu. Ancak ülkede tam da işler iyiye giderken, işgücü piyasası canlanmış ve ekonomik verilerde ciddi bir toparlanma yaşanmışken Ortadoğu aleviyle birlikte parlayan petrol fiyatları ciddi bir sıkıntı yaratmış durumda.
 
Aslında yakın zamana kadar petroldeki yeni seviyenin ekonomiyi ne kadar etkileyip etkilemeyeceğine ilişkin kesin rakamlar yoktu. Fakat Michigan Üniversitesi tarafından önceki hafta açıklanan güven endeksi, Amerikalıların da tüylerini ürpertti.
 
Zira endeks çok büyük bir kayıpla bir ay içinde 77.5 seviyesinden 68.2'ye geriledi. Bu kadar da değil. Aynı anda enflasyon beklentileri de yüzde 3.4'ten yüzde 4.6'ya yükseldi. 

Normal şartlarda artan petrol fiyatları maliyetleri de olumsuz etkileyerek önce enflasyon baskısına, yükselen faizlere ve son noktada düşük büyüme hatta küçülmeye neden olur. ABD için petrolde her 10 dolarlık fiyat artışının büyümeye etkisi iki yıl boyunca yıllık yüzde 0.2 olarak hesaplanıyor.
 
'UMARIZ GEÇİCİ OLUR'
 
Ekonomistler büyük resme baktıklarında sorunun varlığını kabul etmekle birlikte şimdilik 'geçici olur' umudunu taşıyor.
 
Geçici olmasını tüm dünya ekonomisi için temenni ediyorlar çünkü yüksek petrol tüketici beklentilerini bozmaya devam ederse dünyanın en çok tüketen ve ithal eden ülkesi olan ABD'de tüketici talebi azalmaya başlayacak. Bunun faturası da dünya ekonomisine çıkacak.
 
Ekonomistlerin burada dikkat çektiği en önemli nokta, dünyanın birçok büyük ekonomisindeki kırılganlıkların hala devam ediyor olması. Krizden çıkış sırasında devasa hale gelen bütçe açıkları bir tarafta, kasasında milyarlarca dolarlık tahvillerle kıpırdayamaz hale gelen merkez bankaları diğer yanda. Üstelik faiz silahında da neredeyse hiç kurşun kalmamış, faiz oranları tarihi diplerde sürünüyor.
 
Kısaca kimsenin yüksek petrolün yaratacağı bir enflasyonist şoka ve küçülmeye dayanacak hali yok.
 
TAKSİCİNİN İSYANI
 
ABD'de akaryakıt fiyatları son dönemde 2.8 dolardan 3.5 dolara çıkmış durumda. Ama litresi değil, galonu. Yani yaklaşık 3.8 litre. Türk lirası ile 1 litre mazot 1.47 liraya geliyor. İşte bu fiyat kullanıcıları ciddi şekilde çileden çıkarıyor.
 
Filistinli taksi sürücüsü, bindiğimiz devasa cipinin deposunu artık 100 dolara doldurabildiğini çok sinirli sözlerle anlattı bize. Halbuki daha iki üç ay öncesine kadar 75 dolara doldurabiliyormuş. Bu fiyatlar böyle giderse nasıl geçineceğini bilmiyor. Tek derdi, akaryakıt fiyatlarının bir an önce düşmesi. Bu arada taksiden inerken de Türkiye'ye selam göndermemi istedi, üzerimde kalmasın...
 
FİYATLAR DA ARTMAYA BAŞLADI
 
Bu arada yüksek seyreden akaryakıt fiyatları nedeniyle girdi maliyeti yükselen dev Amerikan firmaları da teker teker fiyatlarına zam yapacaklarını açıklamaya başladı. 
En büyük bebek bezi ve kağıt temizlik ürünleri firması Kimberly-Clark, yüksek hammadde ve enerji fiyatlarından kaynaklanan artışları tüketiciye yansıtacaklarını duyurdu. Ürünlere yüzde 7'ye varan zam yapılacak. Gıda firmaları Kraft ve Heinz de bazı mamullerine zam yapmıştı. Ayrıca Nike, maliyet artışları nedeniyle 2012 yılında spor ayakkabı fiyatlarını artırabileceğini açıkladı.
 
ABD'de halihazırda büyük bir enflasyon tehlikesi olmamasına karşın, ki onlar işsizliği daha büyük bir tehlike olarak görüyor, petrol kaynaklı bu artışlar önümüzdeki dönemde baş ağrısı yaratabilir.
 
YA GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER
 
Gelişmekte olan ülkeler için ise durum daha kritik. Çünü milli gelir içinde akaryakıta harcanan oran daha büyük. Dolayısıyla
yüksek petrolün büyüme ve enflasyon üzerinde daha olumsuz bir etkisi olması normal. Bir de bu ülkelerin son birkaç yıldır
dünya ekonomisinin motoru oldukları gerçeği var. Krizden çıkışta bu ülkelerin performansları çok etkili oldu. Eğer bir
duraklama olursa gelişmiş ülkelelerin ihracatlarına ciddi bir darbe gelecek. 

ÜRETİCİLER RAHAT

Petrol üretici ülkeler için ise bir sıkıntı yok. Onlar aynı petrolü satıp karşılığında ceplerine daha çok para koyuyorlar. Bu parayı da ya başta ABD olmak üzere çeşitli ülke tahvillerine yatırıyorlar ya da deniz aşırı ülkelere yatırım yapıyorlar. Bir taraftan da lüks ürünlere olan talebi patlatıyorlar.
Eğer bu fiyatlar böyle kalırsa önümüzdeki dönemde altın kaplı araba veya pırlanta kaplı cep telefonu gibi ürünlerin satışlarında ciddi artışlar olması kimseyi şaşırtmayacak.

hürriyet