Hükümet, yüksek yargıdaki dengeleri köklü biçimde değiştirecek adımlara hazırlanıyor. Adalet Bakanı Sadullah Ergin, Hâkim ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) ile Anayasa Mahkemesi'nin yapılarının değiştirileceğini açıkladı. Yapılacak düzenlemeyle HSYK ve Yüksek Mahkeme üyelerinin bir bölümünün TBMM tarafından seçilmesi hedefleniyor. Ancak her iki düzenleme için de Anayasa değişikliği gerekiyor.
Hükümetin referandumsuz Anayasa değişikliği için gerekli 367 eşiğinin altında olması, CHP ya da MHP'den birinin desteğini zorunlu kılıyor. Her iki parti de düzenlemeye destek vermeyeceğini açıklarken, bu durumda Ak Parti'nin önünde tek seçenek olarak sadece anayasa değişikliği için referanduma gitmek kalıyor.

Bakan Ergin açıkladı
Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı yargı reformunu yapmaya hazırlanan hükümetin eylem planını dün Adalet Bakanı Sadullah Ergin açıkladı. Ergin, siyasi açıdan büyük tartışma yaratması beklenen HSYK ve Anayasa Mahkemesi'nin yapısını değiştirme planı dahil olmak üzere kısa, orta ve uzun vadeli planların nasıl gerçekleştirileceğini anlattı. Ergin, strateji belgesinde ve eylem planında yer almamasına rağmen, Anayasa Mahkemesi'nin yapısının değiştirilmesinin orta ve uzun vadeli planlar arasında olduğunu söyledi.
Ergin sözlerini şöyle sürdürdü:
“Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yolu açılırsa görev tanımı ve organizasyonunun değiştirilmesi gerekiyor. Yüce Divan konusu da yeniden tartışılabilir. Bu konular uluslararası metinlere göre araştırılacak. Anayasa değişikliği konusunda nasıl bir yol izleneceği ise ilerleyen dönemde belli olur. Henüz atılan bir adım ve düşünce yok.”

Parlamento hesap soracak
Ergin, bakan ve müsteşarın HSYK'da bulunmasının AB tarafından yargı bağımsızlığına aykırı bulunduğunun anımsatılması üzerine de “Yeni tarihli uluslararası belgelerde bu konuda bir görüş yok. Parlamentonun yargı ile ilgili sorunlarda hesap sorabilmesi için bakan kurulda kalıyor. Yargı bağımsızlığı, yargının, yasama ve yürütmeye ve kendi ideolojisine karşı bağımsız olması ile sağlanır” yanıtını verdi.
Ancak hem Anayasa Mahkemesi, hem de HSYK'nın yapısını değiştirebilmek için anayasa değişikliği gerekiyor. Hükümet yapmayı tasarladığı yargı reformunu, mevcut milletvekili dağılımına göre tek başına değiştiremiyor. Bu konuda desteğe ihtiyaç duyduğu MHP ve CHP ise reform taslağına “hukukun siyasallaştırılacağı” gerekçesiyle tepki gösteriyor.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Yılmaz Ateş, “En yüksek yargı organı olan Anayasa Mahkemesi'nin kararıyla, anayasamızın temel omurgası olan laiklik ilkesine karşı eylemlerin odağı haline geldiği ortaya çıkan bir partinin anayasayı değiştirme hakkı yok. Bu konuda tavrımız belli. O nedenle AKP'nin bu konudaki hiçbir girişim ve önerisine destek olmayız” dedi.

MHP: Destek vermeyiz
MHP Genel Sekreteri Cihan Paçacı da plana destek vermeyeceklerini vurgulayarak “Bu, hukukun siyasallaştırılması çerçevesinde yapılmak istenen bir değişikliktir. MHP katkı sağlamaz” diye konuştu.
Muhalefetin bu tavrında direnmesine karşın hükümet anayasa değişikliği yapmakta ısrarcı olursa, referanduma gitmek zorunda kalacak. Olası bir referandumda, yargı sisteminin radikal şekilde değişip değişmeyeceği belirlenecek.





Süreç nasıl işleyecek?
Anayasa değişiklikleri en az 184 milletvekilinin imzasının bulunduğu yasa değişikliği teklifiyle mümkün olabiliyor. Değişikliğin kabul edilebilmesi için yapılan gizli oylamada en az 330 oy gerekiyor. Cumhurbaşkanı anayasa değişikliklerini bir daha görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderebiliyor. Bu durumda değişiklik 367 oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bu kez değişikliği referanduma sunabiliyor. TBMM'de 330 - 366 arasında kabul edilen anayasa değişiklikleri, Cumhurbaşkanı tarafından iade edilmezse referanduma sunulmak üzere Resmi Gazete'de yayımlanıyor. Ancak Cumhurbaşkanı her halükârda istediği anayasa değişikliğini referanduma sunabiliyor.



Ak Parti yetmiyor
Halen TBMM'de Ak Parti 338, CHP 97, MHP 69, DTP 21, DSP 8, TP de 1 milletvekiline sahip. Ayrıca 10 bağımsız milletvekili bulunuyor. Ak Parti'nin anayasa değişikliği oylaması sırasında DTP ve DSP'den blok olarak oy alması halinde dahi ulaşacağı kabul oyu sayısı 367 oluyor. Bu nedenle Ak Parti'nin CHP veya MHP desteği olmaksızın, referanduma sunulmadan anayasa değişikliğini TBMM'den geçirme şansı hemen hemen hiç bulunmuyor.



PLANDA NELER VAR?
HSYK'ya neşter
- Strateji belgesine göre, Yargıtay ve Danıştay kökenli 5 üyeyle Adalet Bakanı ve müsteşarından oluşan HSYK'nın üye sayısı 20 ya da 21'e yükseltilecek.
- HSYK 2 veya 3 daireden oluşacak. Objektiflik, tarafsızlık, şeffaflık ilkeleri temelinde geniş tabanlı temsil esasına göre yeniden yapılandırılacak.
- HSYK'ya Yargıtay ve Danıştay dışında, birinci sınıf hâkim ve savcılar, Türkiye Adalet Akademisi'nin hukukçu öğretim üyeleri ve avukatlar üye olarak atanacak.
- HSYK kararları yargı denetimine açılacak.

Bakan yerinde kalıyor
- HSYK'nın doğal üyeleri sayılan Adalet Bakanı ve müsteşarı kurul üyesi olarak kalacak.
- Ergin'in verdiği bilgiye göre, HSYK'nın Yargıtay ve Danıştay kökenli üyeleri dışında kalacak üyelerini TBMM ve Cumhurbaşkanı seçecek. Bu durumda, Danıştay ve Yargıtay kökenli üyeler, TBMM'nin seçeceği üyelere karşı azınlıkta kalacak.
- HSYK'ya ayrı bir sekreterya, bina ve bütçe verilerek özerk çalışması sağlanacak.

2 yıl içinde değişim
- Hâkim ve savcıların denetimini ve soruşturmalarını yürütecek, ancak denetim konusunda iddia ve karar makamının aynı olmaması sağlanacak. Bunun nasıl sağlanacağı hazırlanacak anayasa değişikliği metninde gösterilecek.
- HSYK'nın yapısının değiştirilmesi “öncelikli” olduğundan, 2 yıl içinde gerçekleştirilecek. Bu süreçte hâkim ve savcıların disiplin cezalarının tanımı da yeniden yapılacak.
- HSYK'da bir genel kurul oluşturulacak, disiplin cezalarıyla ilgili son sözü bu kurul söyleyecek.

Görev tanımı yapılacak
- Bazı kararları “siyasi” bulunan Anayasa Mahkemesi bütünüyle değişecek.
- Öncelikle Yüksek Mahkeme'nin görev tanımı yapılacak, ardından yeniden yapılandırma üzerinde çalışılacak.
- Hükümetten “yapısının değiştirilmesi, üye sayısı artırılarak AİHM gibi dairelerden oluşması, üyelerden bir bölümünü TBMM'nin seçmesini ve mahkemeye bireysel başvuru yolunun açılması” gibi taleplerde bulunan Anayasa Mahkemesi'nin yapısı ancak anayasa değişikliği ile mümkün olabilecek.
- Askeri mahkeme heyetlerinden subay üyelerin çıkarılması, bu mahkemelerin askeri alanların dışına taşınması gibi planları da kısa ve orta vadede uygulayacak olan bakanlık, mahkemelerin görev tanımını yeniden yapacak. Böylece askeri yargı, sadece belirlenecek görev suçlarına bakmakla yetkili hale gelecek.

Kürtçe bilirkişi
- Daha önce YARSAV'ın kapatılması, bakanlığa bağlı bir hâkim ve savcılar birliği kurulmasını tasarlayan bakanlık bu plandan vazgeçti. Buna göre YARSAV ve benzeri örgütler kalacak, ancak bakanlığa bağlı ayrı bir meslek örgütü kurulacak. Hâkim ve savcılar istedikleri birliğe üye olacak.
- Mahkemelerde Kürtçe gibi dilleri bilen güvenilir kişilerden oluşan bilirkişi listeleri yapılacak.

Milliyet