İş yerinde yaşanan olumsuzlukların moral bozukluğu, güven ve değer zedelenmesi yarattığı vurgulanan raporda Türkiye'de on kişiden birinin mobbinge uğradığı belirtildi... Raporda liyakate sahip olmayan yöneticilerin mobing olaylarını artırdığı, en sık görülen mobbing türlerinin de yıldırma, iş yükleme ve hakaret olduğu kaydedildi.
 
Dünya sağlık Örgütü, bu yılki Dünya Ruh Sağlığı Günü'nün başlığını "İş Yerlerinde Ruh Sağlığı yani Çalışanın Ruhsal İyilik Halidir" olarak belirledi. Türkiye Psikiyatri Derneği de, Dünya Ruh Sağlığı Günü'nde çalışanların ruh sağlığına yönelik tespit raporu yayınladı. Raporda, gece çalışma sisteminin kişiyi ruhsal hastalıklara yatkın hale getirdiği tespitine yer verildi. Dünya genelinde 300 milyondan fazla kişinin depresif bozukluklar, 250 milyondan fazla kişinin de kaygı bozukluklarından muzdarip olduğu belirtilen raporda; "Her iki hastalığın neden olduğu üretkenlik kaybının dünya ekonomisine olan maliyeti bir trilyon Amerikan dolarıdır. Olumsuz iş yaşamı depresyon ve kaygı bozuklukları dışında Alkol madde kullanım bozuklukları, devamsızlık, tükenmişlik gibi üretkenliği derinden etkileyen sonuçlar doğurmakta" ifadelerine yerildi. İşte raporda öne çıkan başlıklar:
 
Gece çalışma sistemi bireyin biyolojik ritminin bozulmasına, gerek güneş ışınları gerek gece uykusunda salgılanan birtakım hormonlar ve sinirler arası ileticilerin salgılanmasında bozulmaya neden olarak ruhsal hastalıklara yatkın hale getiriyor.
 
En çok kadın mağdur
 
Kadınlar erkeklere göre daha fazla psikolojik taciz veya gizli ayrımcılığa uğruyor.
 
Çalışanlara yönelik adil davranışlar sergilenmemesi, tüm çalışanlara eşit muamele yapılmaması, kayırmacılık davranışlarının ön planda tutulması bireyin moralinin bozulmasına, tükenmişlik yaşamasına ve yaşama yönelik güven ve değer duygusunda zedelenmeye neden oluyor.
Türkiye'de iş yerinde mobbinge uğrama oranı yüzde 10 olarak tespit edildi. En sık görülen mobbing türleri, yıldırma ve yıpratma, ikinci sırada kapasite üzerinde iş yükleme, üçüncü sırada ise alay etme, küçük düşürme, hakaret olarak belirlendi.
 
Yok sayma, aşağılama
 
Liyakate sahip olmayan bilhassa yönetici istihdamı mobbing olaylarının sıkça yaşanmasına neden olurken, iş yerinde psikolojik taciz bireyi yok sayma, hakaret, iğneleme, aşağılama, sürekli olumsuz eleştirme, iş yükleme ya da tam tersi iş eksiltme, fiziksel şiddet, kınama, cinsel taciz şeklinde görülüyor.
 
25 Avrupa ülkesi genelinde yapılan çalışmada iş yerinde psikolojik tacize uğrama oranı yüzde 5 olarak belirlendi. Son bir yıl içinde her 20 kişiden 1'i iş yerinde psikolojik tacize uğradığı bildirildi.
 
Çalışan çocuklar daha korunmasız
 
Türkiye'de 15-17 yaş arasında çalışan 708 bin çocuk bulunuyor. Çalışan her 5 çocuktan 4'ü kayıt dışı olarak çalıştırılıyor.
 
Çalışma hayatı çocuğun gelişimi için gerekli olan temel bedensel, sosyal, zihinsel ve duygusal gereksinimlerin karşılanmasını engelleniyor.
 
Ailesinin gözetiminden uzak biçimde çalışmak zorunda kalan çocuklar fiziksel ya da psikolojik şiddete maruz kalıyor. Sokakta çalışmak zorunda bırakılan çocuklar hem fiziksel, hem de cinsel istismar açısından daha büyük risk altında.
 

MOBBİNG ŞİKAYETİNDE HASTANE VE FABRİKA ÖNDE

Artık işveren dışında yöneticiye de dava açılabilecek olan mobbing, Çalışma Bakanlığı'na gelen ihbarlara göre çok az şikayete dönüşebiliyor. 2011-2016 döneminde 38.262 ihbarın sadece yüzde 8.4'ü yani 3 bin 214'ü şikayet edilmiş. En çok şikayet kamuda hastanelerde, özel sektörde ise sanayi kuruluşlarında
 
Her yıl işçi, işveren ve yönetici ilişkilerinde binlerce dava konusu olan mobbing (psikolojik taciz) konusunda, yakın zamandaki bir mahkeme kararıyla yeni bir döneme girilmiş oldu. Karara göre sadece işverene açılabilen mobbing davası artık konuyla ilgili yöneticiye de açılabilecekti. Bu karar sonrası mobbing davalarının sayısında artış yaşanması söz konusu olabilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ALO 170 hattına gelen ihbarların önemli bölümü mobbing başvurularından oluşuyor. ALO 170, işyerinde psikolojik tacizin önlenmesi konusunda 2011'de yayımlanan Başbakanlık Genelgesi uyarınca, mobbingle ilgili psikologlar vasıtasıyla vatandaşlara hizmet veren tek çağrı merkezi.

Gazete Habertürk'ten Ahmet Kıvanç ve Tahsin Akça'nın haberine göre ALO 170'e, 2011'den 2016 yılına kadar 38 bin 262 kişi işyerinde psikolojik tacize uğradığı ihbarında bulundu. Bunların yüzde 8.4'ü (3.214 kişi) şikayete dönüştü. Bakanlık, mobbingle mücadele kapsamında iş müfettişlerini de bu konuda eğitimden geçirerek denetimleri daha etkili yapmaya çalışıyor.

İSTİFAYA ZORLAMA VE KÖTÜ MUAMELE

Çalışma Bakanlığı'na yapılan ihbarların şikayete dönüşmesinde kritik an ise istatistiklere göre iş yükünün artırılması olarak dikkat çekiyor. Yani psikolojik tacizin şikayete dönüşmesi en çok bununla bağlantılı olarak iş yükünün artırılması nedeniyle yaşanıyor. İş yükünün şikayetlerdeki payı yüzde 22.9'la ilk sırada. İkinci sırada ise yüzde 14.9'la herhangi bir neden öne sürülerek ceza verilmesi var. İş yapılmasına engel olunması ise yüzde 13.71'le üçüncü sırada. Tower Watson ve Peryön'ün başka bir ortak araştırmasına göreyse en çok şikayet yüzde 25.3'le işyerinde sert tepkiyle karşılaşma, yüzde 18.4'er payla da aşırı iş talebi ve yeteneklerinin engellenmesi nedeniyle olmuş. İhbar nedenleri arasında en büyük pay ise yüzde 16.9'la istifaya zorlama görünüyor. İkinci sırada yüzde 15.3'le kötü muameleye maruz kalma, üçüncü sırada ise yüzde 14.6 ile sözlü taciz var.

Ayrıca mobbing şikayetleri, kamuda 566 kişiyle en çok hastanelerde, özel sektörde ise 1.248 kişiyle sanayi şirketlerinde, 796 kişiyle de mağaza, restoran ve marketlerde yaşanmış. Özel sektörde de yine özel sağlık kuruluşları 324 kişiyle ilk 3'te yer alıyor.

YILDA 8 MİLYON İŞ KAYBI

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre mobbing nedeniyle dünyada her yıl yaklaşık 8 milyon işgünü kaybı yaşanıyor. Bu kaybın ne kadarının Türkiye'de yaşandığı ise bilinmiyor.

Şikayete dönüşen başvuru sayısı: 3.214

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ALO 170 hattına 2011-2016 yıllarında yapılan psikolojik taciz başvurusu: 38.262

Yaş gruplarına göre en çok mobbing şikayeti kadınlarda yüzde 27.98, erkeklerde yüzde 29.07 ile 29-33 yaş grubu arasında.

 

İŞ YÜKÜ ARTIRILINCA ŞİKAYET EDİYORLAR

Psikolojik tacizin şikayete dönüşmesinin sebepleri şöyle: (%)

İş yükünün artırılması 22.99

Ceza verilmesi 14.93

İş yapmasına engel olma 13.71

Performans 11.41

İletişim kesilmesi 10.58

Tehdit 10.18

İş akdinin sonlandırılması 5.94

Özel hayatın gizliliği 2.41

EN FAZLA ŞİKAYET SANAYİ KURULUŞUNDA

ALO 170'e 2011-2014 döneminde en fazla mobbing şikayeti yapılan 10 kamu kurumu ve özel sektör:


 

CEZA DAVASIYSA ZAMANAŞIMI 10 YILDAN BAŞLAR

Mobbing davalarında genellikle tazminat davası açılıyor. Ancak, suç teşkil eden mobbing davalarında ceza davası da açılabiliyor. Borçlar Kanunu uyarınca, tazminat davalarının 2 yıl içinde açılması gerekiyor. Eylem TCK'ya göre de suç sayılırsa, bu durumda "ceza zamanaşımı" süresi uygulanabiliyor. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2015/785 sayılı kararında, "Tazminata konu eylem, ceza kanunlarına göre suç ise tazminat davası için de ceza zamanaşımı uygulanır" dedi.

40 YILA KADAR ÇIKABİLİYOR

Ceza davalarında zamanaşımı süresi; 5 yıla kadar hapis ve adli para cezalarında 10 yıl, beş yıldan fazla hapis cezalarında ise yirmi yıl olarak uygulanıyor. Cezanın ağırlığına göre, zamanaşımı süresi 40 yıla kadar çıkabiliyor. Ölen bir yakınının işyerindeki psikolojik taciz dolayısıyla yaşamını yitirdiğini yıllar sonra öğrenerek kanıtlayanlar da mobbing davası açabilirler.

MECLİS KOMİSYONU MOBBİNG MAĞDURUNA TÜYOLAR VERMİŞTİ

TBMM'de 2011 yılında kurulan araştırma komisyonu, mobbingle mücadele konusunda önemli önerilerde bulundu. Bazı önerileri söz konusu Başbakanlık genelgesi ve bazı düzenlemelerle hayata geçirilen komisyonun raporunda, çalışanlara yönelik önerilere de yer verildi. Öneriler şöyle:

- AÇIK VERMEYİN:

Mobbingcinin ilk yararlanmaya çalışacağı alan iş becerisi ve performans olacağından mobbing başlayana kadarki iş yapma biçimiyle mobbing başladıktan sonraki iş yapma biçimleri karşılaştırılmalı, aradaki fark ortaya çıkartılarak, mobbingciye açık verilmemeli.

- ŞIKAYET EDİN:

Kimliğe, sosyal statüye, cinsiyete vb. alanlara karşı mobbing yapılması durumunda Türk Ceza Kanunu'nun "Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama" başlıklı 216. maddesinde belirtilen suçu oluşturduğuna istinaden savcılığa suç duyurusunda bulunulmalı veya personel müdürlüğüne bildirilmeli.

- KAYIT ALTINA ALIN:

Olaylar, verilen anlamsız emirler ve uygulamalar yazılı olarak kaydedilmeli ve güvenilir, gerekirse tanıklık edebilecek kişiler harekete geçirilmeli.

- TIBBİ YARDIM ALIN:

Kanıt oluşturabilmek için gerekiyorsa tıbbi ve psikolojik yardım alınmalı.

- RAPORLA BELGELEYİN:

Mobbing sürecinde sürekli ve sıklıkla yaşanan baskı sonucu ortaya çıkan psikosomatik (bağırsak, mide, deri vb.) ve psikolojik (depresyon, panik atak, obsesyon, paranoya vb.) rahatsızlıkların psikolojik tacizden kaynaklandığı ya da tetiklendiği tıbbi raporla belgelenmeli.

- ARKADAŞLARA ANLATIN:

Yaşanılanlar, iş arkadaşlarıyla paylaşılmalı. Tanığın olmadığı bir yerde tacize uğranılırsa, en yakın arkadaşa anlatılmalı.

- KREDİ VERİLMESİN:

İşçisine psikolojik taciz yaptığı sabit olan işverenler, belirli sürelerde bazı kredi, teşvik vb. olanaklardan mahrum bırakılmalı.

- İŞ GÜVENCESİ VERİLMELİ:

Psikolojik tacize maruz kalanların ve tanıkların korunması için iş akitlerinin 12 ay tek taraflı olarak feshedilmesi önlenmeli.


Milliyet Gazetesi - Habertürk Gazetesi