Hazırlıkları devam eden torba kanunda çalışanlarayönelik hangi düzenlemelerin olduğu konusumedyada birçok kez yer aldı. Prim affından, devlette 4/C'lilere kadroya kadar pek çok düzenlemenin yakında çıkacak bu kanunda kendisine yer bulduğu konuşuldu. Ancak en son toplanan Ekonomi Koordinasyon Kurulu'ndasigortalılar için sadece iki düzenlemenin son hazırlanan torba kanun tasarısına girmesi kesinleşti.

Geçtiğimiz hafta toplanan Ekonomi Koordinasyon Kurulu'nda ekonomi kurmaylarına uzun uzadıya anlatılan ve üzerinde mutabakata varılan SGK'nın esnafınprim borcuna yönelik düzenlemesi ve Genel Sağlık Sigortası'ndan yararlanmak için gelir testi yaptırmasıgerektiği halde yaptırmayanların sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi konusu, torba kanuna girdi. Bu aysonuna kadar veya şubat ayı başında kanun tasarısı Meclis'te olacak.

Esnafa prim kolaylığı

Torba Kanun tasarısında kendine yer bulan en önemli düzenleme esnafın prim borcuna yönelik. EsnafınSosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) prim borcu her geçen gün birikiyor. Şu an için Bağ - Kur (4/b) primleriniödeyemedikleri için serbest meslek sahiplerinin SGK'ya 21.8 milyar TL civarı borcu var. 2.9 milyon esnafın1.5 milyonu bu durumda. Yani neredeyse her iki esnaftan birinin prim borcu var. SGK yönetimi geçtiğimizaylarda prim borcu 6 bin TL ve üzerinde olan yaklaşık 1 milyon esnafa ödeme yazısı gönderdi. 6183 Sayılı Amme Alacakları Yasası kapsamında borçların ödenebileceği hatırlatıldı.

Borç ve süre silinecek

Torba kanunun yasalaşması sonrasında Bağ - Kur (4/b) kapsamında prim borcu olanlardan, 12 ay ve üzeri borca sahip olanların borçları, 3 aylık ödeme süresi tanındıktan sonra, ödenmemesi durumunda sigortalılıksüreleriyle birlikte silinecek. Yani borçlu oldukları dönemler sigortalı olarak artık değerlendirilmeyecek.Torba Kanun hazırlıkları çerçevesinde daha önce 24 ay ve üzeri borcu olanlar için bu düzenlemeninyapılacağı ortaya çıkmıştı. Ancak esnaf odaları, borsalar, ticaret odaları bu sürenin 12 ay olarak düzenlenmesi yönünde Çalışma Bakanlığı'na sürekli talepte bulundular ve borçluluk süresi tasarıda en son olarak 24 aydan 12 aya indi.

Tasarıya göre, prim borçlusu esnaf, hesabından silinen sigortalılık süresini yürürlükte olan 'borçlanma' kuralları çerçevesinde daha sonra borçlandığı takdirde, tekrar kazanacak. Yani sigortalılık süresinikaybetmeyecek.

Emekliliğe yetecek kadar

Getirilecek bu yeni düzenlemeyle artık prime ihtiyacı kalmayanların, ödeyemedikleri prim borçları için üzülmelerine gerek yok. İhtiyaçları kadar süreyi borçlanarak, geriye kalan sürenin borçlarından kurtulacaklar. Örneğin, 2 yıllık prim borcu olan bir esnaf, emekliliği için borcun sadece yarısı yeterliysesadece 1 yıl için borçlanacak, geriye kalan 1 yıllık sigortalılığı iptal edilmiş olacak.

12 aydan daha kısa süreli prim borcu olanlar için de halen yürürlükte olan 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Hakkında Yasa uyarınca taksitlendirme yapabilmek mümkün.

Yeni düzenleme prim tahsilatının artırılmasının yanısıra, borçları nedeniyle sağlık yardımlarındanyararlanamayan esnafa yeni bir imkan tanıyor. Borcundan kurtulan serbest meslek sahipleri için sağlıktanyararlanmanın önü böylece açılmış olacak.

SSK emeklisi olabilirler

1 Mart 2011 öncesinde, hem SSK, hem de Bağ - Kur kapsamında sigortalı iseniz bu durumda öncedenbaşlayan sigorta geçerli oluyor, diğeri emeklilikte geçerli olmuyordu. Ancak şimdi yeni gelen kanunla, 1 yılı aşan borç nedeniyle 4/b sigorta süreleri silinince eğer varsa geçersiz sayılan 4/a sigortası canlanacak. 12 aydan fazla Bağ - Kur (4/b) sigorta sürelerinin silinmesi ile son 7 yıl primleri içerisinde SSK primlerinin3.5 yıldan 1 gün fazla olması durumu ortaya çıkarsa, bu durumda esnaf SSK (4/a) şartlarıyla emekli olma hakkını kazanabilecek. Bu da daha fazla emekli aylığı anlamına gelebilecek.

Gelirleri 148 milyar lira oldu

2013 bütçesinde öngörülen SGK'nın toplam geliri 141 milyar 258 milyon TL'ydi. 2013'ün 11 ayı itibarıyla SGK'nın gelirleri 148 milyar 350 milyon TL olarak gerçekleşti. Yani 11 ayda beklenen gelirin 7 milyar TLüzerine çıkıldı.

2013 bütçesinde 101 milyar 562 milyon TL prim geliri toplaması beklenen SGK, 2013'ün ilk 11 ayıitibarıyla 105 milyar 563 milyon TL prim geliri toplamış durumda. Prim gelirlerinin artırılmasında genel müdüründen en alttaki çalışanına kadar Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü'nün çalışmaları en önemli rolü oynamakta.

SGK bugüne kadar çok yüksek açık veren bir kurum olarak bilinirdi. 2013 yılında ise SGK'nın açığı beklenilenin altında gerçekleşti. 2013 yılında 24 milyar 785 TL açık vermesi beklenen SGK topladığıprimler ve etkin yönetim anlayışı ile birlikte 18 milyar 930 milyon TL açık verdi. Dolayısıyla bütçeye 6 milyar TL'ye yakın katkı SGK'dan geldi.

Emzirme ve cenaze ödenekleri arttı

Sigortalılara ödenen cenaze ve emzirme ödeneklerinin miktarı her yıl gerçekleşen TÜFE oranına bağlı olarak güncelleniyor. Bu çerçevede 2014 yılında cenaze ödeneği olarak 4/a (SSK) ve 4/b'lilere (Bağ Kur) cenaze ödeneği olarak 415 TL, emzirme ödeneği olarak ise 103 TL ödeme yapılacak.

Gelir testi yaptırmayanlara af var, yaptıranlara yok...

Torba kanunda yer alması kesinleşen ikinci konu, gelir testi yaptırması gerektiği halde yaptırmayanların birikmiş borçları ile ilgili. Genel Sağlık Sigortası 1 Ocak 2012 tarihi itibariyle artık herkes için zorunlu oldu ve kapsama alındılar. Sağlık hizmetlerinden yararlanmak için gelir testi yaptırarak, belirlenen gelir düzeyi üzerinden prim ödenmesi gerekiyor.

Sağlıktan bu şekilde yararlanılabiliyor. Ne var ki bu sistemde işler istenildiği gibi olmadı. Vatandaşların bir bölümü gelir testine girmedi veya test yaptırmakla beraber belirlenen primlerini ödeyemedi. Gelir testine girilmemesi durumunda en üst düzey olan 257 TL prim borcu her ay için birikiyor.

SGK yetkilileri borç miktarını 4 milyar TL olarak ifade ediyorlar. Son bir yıldır Genel Sağlık Sigortasında vatandaştan toplanan primler giderek düşüyor. Vatandaş borcunu ödeyemiyor.

3 milyonun son şansı

Gelir testi yaptırması gerektiği halde yaptırmayan 3 milyon kişi olduğunu ilgililer söylüyor. Şimdi yeni gelecek olan torba kanunla bu borçlulara tasarının yasalaştığı andan itibaren üç ay süre tanınacak. (Edindiğim bilgilere göre bu süre 1 Mart tarihinde başlayabilir.) Bu üç ay içerisinde gelir testine girip ödemeleri gereken prim miktarı ortaya çıkacak.

Bu miktar geriye yönelik olarak hesaplanacak. Faiz veya gecikme zammı uygulanmadan bu miktara 12 taksit imkanı getirilecek. Asıl önemlisi ilk taksiti ödeyen kişi sağlık hizmetlerinden yararlanmaya başlayacak.

Örneğin; aylık geliri 357 TL ila 1.071 TL arasında olan ve gelir testi yaptırmayan bir kişinin, 42.84 TL prim ödemesi gerektiği tespit edilerek bu tutar 01.01.2012'den itibaren işletilecek. Dolayısıyla bu kişiye bugüne kadar borçlu olunan 27 ay üzerinden 1.156 TL borç çıkartılarak bu borcu ödemesi için 12 taksit imkanı getirilecek.

Ancak geriye dönük olarak herhangi bir faiz veya gecikme zammı uygulanmayacak. 12 taksitin ilkini ödeyen sigortalı sağlık hizmetlerinden hemen yararlanmaya başlayabilecek.

Borcunu ödemeyene yok

Faiz affı ve taksit imkanı gelir testi yaptırması gerektiği halde yaptırmayanlara yönelik bir düzenleme olarak hayata geçiyor. Dolayısıyla gelir testi yaptıran, ödemesi gereken prim miktarı belli olan fakat bu borcunu ödeyemeyen kişilere herhangi bir hak tanınmış değil. Bu kişiler ancak 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Hakkında Yasa uyarınca taksitlendirme yapabilirler.

İşsizlik maaşı için 4 aylık sınır geldi!

Torba Kanuna giren ve işsizlik sigortasından ödenek alanları ilgilendiren düzenleme ise işe iade davası sonucu işlerine geri dönenleri ilgilendiriyor. Buna göre, İŞKUR işe iade davasını kazanarak işine geri dönen işsizlerden, işe iade davası süresince aldığı işsizlik ödemelerini geri istiyor. Ancak çoğu kez İş Kanunu'nda ivedilikle görüşülmesi yönünde hüküm bulunmasına rağmen işe iade davalarının yedi - sekiz ay sürdüğü görülüyor. Kanun uyarınca işe iade sonrası işine geri dönen kişi en fazla dört aylık süre için boşta kaldığı sürenin ücretini alabiliyor. Dolayısıyla en fazla 4 aylık ücretini işverenden alabilen işsizden, davanın sürdüğü yedi - sekiz aylık sürece aldığı işsizlik ödeneği geri alınıyordu.

İŞKUR'un bu uygulamasının değiştirilmesi yönündeki düzenleme Torba Kanun tasarısına girdi. Torba Kanun Meclis'ten geçtikten sonra İŞKUR işe iade davası sonucu işine geri dönen işsizden en fazla 4 aylık süre için ödenen işsizlik parasını geri alabilecek. Yargı kararları sonrası zaten bu şekilde uygulanan düzenlemenin kanunla düzenlenmesi iş mahkemelerinin iş yükünü de azaltacaktır.

Cem Kılıç