YURTDIŞI YÜKSEKÖĞRETİM DİPLOMALARI TANIMA VE DENKLİK YÖNETMELİĞİ'NİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER
Prof. Dr. Ramazan ÇAĞLAYAN
Kırıkkale Üniversitesi Hukuk Fakültesi
İdare Hukuku Öğretim Üyesi
(caglayanhukuk@yahoo.com)
Yükseköğretim Kurulu'nca hazırlanan Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma Ve Denklik Yönetmeliği, 20.02.2016 tarih ve 29630 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
Yeni Yönetmelik, yurtdışı yükseköğretim diplomalara denklik verilmesinde önemli değişiklikler ve denklik başvurusunda bulunanlar için avantajlar içermektedir. Bunları ana hatları ile şu şekilde ifade edebiliriz.
1-Denkik verme sistemi yeniden şekillendirilmiştir: Yönetmeliğin "tanımlar" başlığını taşıyan 3.meddesinin 1/ğ bendinde, denklik işlemleri "Seviye ve yeterlilik belirleme sistemi (SYBS)" olarak yeniden tanımlanmıştır. Yurtdışında mezun olunan programla ilgili temel kazanımlar, eğitim-öğretimin dili, programın niteliği, teorik ve uygulamalı dersler, stajlar ve projeler yönünden eksiklik tespit edildiğinde ve/veya tereddüt oluştuğunda söz konusu programın niteliğine göre aşağıdakilerden birine karar verilebilecektir.
a) Ders tamamlama: Programın niteliğine göre, Türkiye'deki eşdeğer yükseköğretim kurumunda bazı derslerin alınmasından sonra denklik verilmesine karar verilebilir.
b) Staj tamamlama: Programın niteliğine göre, Türkiye'deki eşdeğer yükseköğretim kurumunda staj tamamlandıktan sonra denklik verilmesine karar verilebilir.
c)Proje yapma: Programın niteliğine göre, Türkiye'deki eşdeğer yükseköğretim kurumunda proje tamamlandıktan sonra denklik verilmesine karar verilebilir.
d)Sınava tabi tutma: : Programın niteliğine göre, Türkiye'deki eşdeğer yükseköğretim kurumundaki öğretim müfredatından yapılan sınavı verdikten sonra denklik verilmesine karar verilebilir.
e) Yukarıdaki yöntemlerden birkaçının veya tamamının uygulanmasına da karar verilebilir.
2-Başvuru şartları daha da detaylandırılmıştır: Yönetmeliğin 4.maddesinde başvuruda aranacak belgeler konusu düzenlenmektedir. Başvuruda bulunacak kişilerin bu belgelerde eksiklik yapmaması önem arzetmektedir. Bu belgeler arasında, not çizelgesi (transkipt) ve diploma ekleri, transfer edilen dersler önemli bir yer tutmaktadır.
Yine 4.maddede, yabancı uyruklu kişilerin başvuru şartları da detaylı olarak düzenlenmektedir.
3- Yükseköğretim kurumunun tanınırlığı: Yönetmeliğin 5.madesine göre, diplomanın alındığı yükseköğretim kurumunun, öncelikle o ülke yükseköğretim kurumları içinde tanınıyor olması gerekir. O ülkede tanınmıyorsa, Türkiye'de denklik verilmesi mümkün olmayacaktır.
4- Doğrudan denklik verilecek üniversiteler: Yönetmeliğin 7. Maddesinde, yukarıda belirtilen sınav, staj vs. gibi yöntemler uygulanmadan, doğrudan denklik verilebilmesinin şartları düzenlenmektedir. Bunları da şu şekilde ifade edebiliriz:
a) Türk yükseköğretim sisteminde eşdeğer bir karşılığının olması halinde, yükseköğretime başlanılan yıl Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenmiş olan sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen dilimindeki üniversitelerden alınan diplomalara SYBS işlemlerine tabi tutulmaksızın denklik işlemi yapılır.
Yükseköğretim Kurulu, Sorbonne Üniversitesi, Oxford Üniversitesi, Harvard Üniversitesi gibi 1000 üniversite sıralamış ve bu üniversitelerden alınan diplomalara doğrudan denklik verilecektir.
b) Türk yükseköğretim sisteminde eşdeğer bir karşılığının olması halinde, Yükseköğretim Kurulunun tescil yetkisi verdiği ya da tescil yetkisini kabul ettiği uluslararası kalite güvencesi kuruluşları tarafından akredite edilen programlardan alınmış diplomalara SYBS işlemlerine tabi tutulmaksızın denklik işlemi yapılır.
c) Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi (ÖSYS) Kılavuzunda yer alan yurtdışındaki yükseköğretim programlarına yerleştirilenlerin veya bu programlara yerleştirilen en son öğrencinin aldığı puanı alarak aynı programa kayıt yaptıranların diplomalarına SYBS işlemlerine tabi tutulmaksızın denklik işlemi yapılır.
Kıbrıs, Türki cumhuriyetler ve Balkan devletlerindeki kimi üniversiteler bu kapsamda yer almaktadır. Bu üniversitelerden alınan diplomalara doğrudan denklik verilecektir.
d) Mezun olunan programın, birinci fıkrada belirtilenler dışında olmakla birlikte Türk yükseköğretim sistemindeki eşdeğer programa göre temel kazanımlar, alınması zorunlu görülen teorik ve uygulamalı dersler, yapılması gereken stajlar ve projeler bakımından ilgili alt komisyonların ve/veya yükseköğretim kurumlarının görüş ve önerileri doğrultusunda yeterli bulunması halinde, SYBS işlemlerine tabi tutulmaksızın denklik işlemi yapılır.
5-Denklik talebinin reddedilmesi halleri tek tek sayılmıştır: Yönetmeliğin 7/5.maddesinde, hangi hallerde denklik talebinin reddine karar verileceği tek tek sayılmıştır. Yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarına gitmek isteyen kişilerin buradaki kuralları iyi irdelemeleri gerekmektedir.
6-Bazı alanlara ilişkin özel kurallar getirilmiştir: Yönetmeliğin 9.maddesinde, öğretmenlik, yabancı dil, edebiyat programlarına ilişkin ayrı hükümler getirilmiştir. Bu tür programlarda okuyanlar ya da okuyacak olanlar, söz konusu kuralları irdelemeleri gerekecektir.
7- Lehe kuralların uygulanması: Yönetmeliğin Geçici 1.maddesinde şu hüküm yer almaktadır: "Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan denklik başvurularında, usul hükümleri dışında başvurunun yapıldığı tarihteki ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Ancak kişi lehine olan durumlarda bu Yönetmelik hükümleri uygulanır".
Bu hükümden çıka hukuki sonuçlar ise şunlardır:
a)Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan denklik başvurularında, kural olarak başvurunun yapıldığı tarihteki ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Burada başvuru tarihi esas alınmıştır. Yani, 20.02.2016 tarihinden önceki başvurularda, kural olarak önceki yönetmelik hükümleri uygulanacaktır.
b) Ancak, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan denklik başvurularında, usul hükümleri bakımından (başvuru yöntemi, inceleme yöntemi, uygulanacak işlemler vs.) bakımından şu an yürürlükte olan yönetmelik hükümleri uygulanacaktır. Başka bir ifade ile, usul bakımından mevcut yönetmelik, diğer konular bakımından ise eski yönetmelik uygulanacaktır.
c) Lehe olan hükümlerin geçmişe etkili uygulanması. Geçici 1.maddede "Ancak kişi lehine olan durumlarda bu Yönetmelik hükümleri uygulanır" hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre, ister usul isterse esas bakımından olsun, yeni yönetmeliğin düzenlemesi kişilerin lehine olduğu durumlarda, yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önceki başvurularda da uygulanacaktır.
Bir örnekle açıklayacak olursak: Yukarıda ifade edildiği üzere, bazı hallerde doğrudan denklik verilmesi yöntemi getirilmiştir. Mesela YÖK'ün belirlediği üniversitelerden alınan diplomalara, ders alma, sınav gibi uygulamalar yapılmadan doğrudan denklik verilmesi usulü getirilmiştir. Söz konusu üniversitelerden mezun olanların lehine bir düzenlemedir.
Belirlenen bu üniversitelerden (mesela Sorbonne Üniversitesi) mezun olup, henüz denklik verilmemiş herkes bu lehe düzenlemeden yararlanabilecektir. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce başvurmuş olmaları, bu lehe hükümden yararlanmalarına engel değildir.
Hatta şunu da ifade etmek gerekir. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce başvurmuş, ancak bazı derslerin alınmasından sonra denklik verilmesine karar verilmiş ve halen bu dersleri almaya devam eden adayların da bu lehe düzenlemeden yararlandırılması gerekmektedir. Bu durumdaki öğrencilerin YÖK'e başvurarak, lehe olan bu hükümlerden yararlandırılmalarını talep etmeleri gerekir. Şayet YÖK, taleplere olumsuz cevap verirse, dava yolu açıktır. Davaların da kişiler lehine sonuçlanmasının çok yüksek bir olasılık taşıdığını söyleyebiliriz.