Yeni sistemle birlikte üst düzey atama ve görevden almalarda köklü değişiklikler yapılmıştır. Önceki dönemde görevden alınan genel müdür ve üzeri unvanlarda bulunan üst düzey kamu personeli istisnai durumlar haricinde Başbakan Müşaviri, Başbakanlık Müşaviri veya Bakanlık Müşaviri kadrolarına atanmaktaydı.
375 sayılı KHK ile getirilen düzenleme sonrasında ise belirli süre görev yapan üst düzey personel Bakanlık Müşaviri, Başbakanlık Müşaviri veya kariyer mesleklere atanmakta ve maaşları belirli süre korunmaktaydı. Yeni sistemle birlikte görevden alınan personelin atanacağı kadrolarda köklü değişiklikler yapılmıştır.
Görevleri sona erenler ve görevden alınanlar ne olacak?
375 sayılı KHK'nin ek 35'inci maddesinde görevden alınan üst kademe kamu yöneticileri hakkında nasıl bir işlem yapılacağı açıkça belirtilmiştir. Ayrıca, Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum Ve Kuruluşlarında Atama Usullerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nde de geniş bilgilere yer verilmiştir.
3 NOLU CBK'DA YER ALAN MADDE
3 nolu CBK'nın ilgili maddesi şu şekildedir:
"Görevleri sona erenler ve görevden alınanlar
MADDE 6 - (1) Kamu görevlisi olmayanlar arasından üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlerine atananlardan görevleri sona eren veya görevden alınanlara tazminat ödenip ödenmemesi ve tazminat miktarı ile buna ilişkin diğer hususlar Cumhurbaşkanınca belirlenir. Yurt-dışı kadrolarda bulunmakta iken görev süresi sona eren veya görevden alınanlar için ödenecek tazminat miktarı, yurtiçindeki emsali personelin fiili çalışmaya bağlı ödemeler hariç, ödeme unsurları üzerinden hesaplanır.
(2) Kamu görevlileri arasından, üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlerine atananlardan görev süresi sona erenler veya görevden alınanlar; Cumhurbaşkanınca,
a) Daha önce bulundukları veya öğrenim durumları itibarıyla ihraz etmiş oldukları unvanlara ilişkin kadro veya pozisyonlara,
b) 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin "Ortak Hükümler" bölümünün (A) fıkrasının (11) numaralı bendinde sayılan denetim elemanı ya da uzman kadrolarına veya bunlara denk pozisyonlara,
c) Araştırmacı veya uygun görülecek diğer kadro ve pozisyonlara,
atanırlar. Atama yapılıncaya, kadar bunların görev yaptıkları, kadro, pozisyon veya görevle-re ilişkin almakta oldukları her türlü ödemeler, görev yaptıkları kurum tarafından yapılır. Bu şekilde atanacaklar için uygun boş kadro veya pozisyon bulunmaması halinde, bunlar için başka bir işleme gerek kalmaksızın, söz konusu kadro veya pozisyonlar ihdas edilmiş ve kurumların kadro veya pozisyon cetvellerinin ilgili bölümlerine eklenmiş sayılır."
Buna göre, kamu görevlisi olmayanlar arasından üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlerine atananlardan görevleri sona eren veya görevden alınanlara tazminat ödenip ödenmemesi ve tazminat miktarı ile buna ilişkin diğer hususlar Cumhurbaşkanı'nca belirlenecektir. Yurtdışı kadrolarda bulunmakta iken görev süresi sona eren veya görevden alınanlar için ödenecek tazminat miktarı ise yurtiçindeki emsali personelin fiili çalışmaya bağlı ödemeler hariç, ödeme unsurları üzerinden hesaplanacaktır.
GÖREVDEN ALINAN GENEL MÜDÜR, ÜÇ SEÇENEKTEN HERHANGİ BİRİSNE ATANABİLECEK
Madde metnine göre görevden alınanlar (a), (b) ve (c) seçeneklerinden herhangi birine atanabilirler. Çünkü, mülga olan 375 sayılı KHK'nin ek 18'inci maddesinde görevden alınanlarla ilgili oldukça kesin ifadelere yer verilmiş ve kimlerin hangi görevlere atanacağı açıkça belirlenmişti. Yeni düzenlemeye göre görevden alınan bir genel müdür, kariyer uzmanlıklara, denetim elamanı kadrosuna ya da araştırmacı kadrosuna atanabilir. Özetle madde metninde idareye geniş bir yetki verilmiştir. Burada eğer Cumhurbaşkanlığı, görevden alınan bürokratı eski müktesabatı olan örneğin 36/A-11'deki bir göreve değil de, Araştırmacı kadrosuna atarsa uygulamada yine davalarla karşılaşılacaktır. Madde metniyle yapılmak istenen, aslında, görevden alınan bürokratı eski görevine atamak ve çalışmasına devam etmesini sağlamaktır. ancak madde kötü yazılınca uygulamada sorunlar oluşacaktır. Madde metninin içine "öncelikle" kelimesi yazılmış olsaydı, takdir hakkı biraz daha sınırlanmış olacaktı.
GÖREVDEN ALINAN GENEL MÜDÜRÜN HANGİ KADROYA ATANACAĞINA CUMHURBAŞKANI KARAR VERECEK
Ayrıca, önceki sistemde müşterek kararname ile başka bir göreve atanmak üzere görevden alınanlar ilgili bakan tarafından veya atamaya yetkili amirler tarafından uygun görülen kadrolara atanmaktaydı. Yeni sistemde görevden alınan Üst Kademe Kamu Yöneticileri Cumhurbaşkanınca uygun görülen kadrolara atanmaktadır. Yani kariyer uzman kadrosuna atansalar da atamayı Cumhurbaşkanı yapacaktır. Bu durumun ne kadar doğru olduğu uygulamada görülecektir.
DAİRE BAŞKANI GÖREVDEN ALINIRSA HANGİ KADROYA ATANACAK
3 nolu CBK'nın 6. maddesinin 4. fıkrası şu şekildedir:
"(4) Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine ekli (II) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlerde bulunmakta iken görevden alınanlardan; daire başkanı kadro ve pozisyonunda bulananlar ile genel müdürden daha alt düzeydeki kadro, pozisyon veya görevlerde bulunanlar ve taşra teşkilatında il müdürü ve bölge müdürü kadro, pozisyon ve görevlerinde bulunanlardan;
a) Daha önce bulundukları 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin "Ortak Hükümler" bölümünün (A) fıkrasının (11) numaralı bendinde sayılan denetim elemanı ya da uzman kadrolarına veya bunlara denk pozisyonlara,
b) (a) bendi kapsamına girmeyenlerden bu fıkranın birinci paragrafında sayılan kadro, pozisyon ve görevlerde toplam en az üç yıl görev yapmış olanlar, 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesi-nin "Ortak Hükümler" bölümünün (A) fıkrasının (11) numaralı bendinde sayılan denetim elemanı ya da uzman kadrolarına veya bunlara denk pozisyonlara,
c) (a) bendi kapsamına girmeyenlerden bu fıkranın birinci paragrafında sayılan kadro, pozisyon veya görevlerde üç yıldan az süreyle görev yapmış olanlar, merkez veya taşra teşkilatında araştırmacı kadro veya pozisyonlarına,
atanırlar."
Görüleceği üzere, madde metninde bir öncelik sıralaması yapılmıştır. "(a) bendine girmeyenler hakkında (b) bendi uygulanacaktır" şeklinde cümleler yazılmıştır. Bu şekliyle, II sayılı cetvelde sayılanlar için, I sayılı Cetvelde unvanları sayılan üst kademe kamu yöneticilerine göre daha katı bir düzenleme yapılmış ve takdir hakkı sınırlanmıştır.
GÖREVDEN ALMALARDA DAVA YOLU KAPALI MI?
Üst kademe kamu yöneticilerinin görevden alınmasına karşı dava açılmasını engelleyen herhangi bir düzenleme yapılmamıştır. Dolayısıyla görevden alınan üst kademe kamu yöneticilerinin dava açma hakkı bulunmaktadır. İdari yargı, açık kanuni düzenlemelerin olduğu durumlarda da kamu yararı ve hizmet gereği diyerek konuya yaklaşmış ve iptal kararları vermiştir. Maalesef Türk İdari Yargısı'nda kanuni sınırları zorlama eğilimi alışkanlık halini almıştır. Nitekim 375 sayılı KHK'nin ek 18'inci maddesi gereğince görevden alınanların dahi idari yargı kararıyla göreve döndürüldükleri dikkate alındığında ne demek istediğimiz daha iyi anlaşılacaktır.
Özellikle idarelerin otuz gün içerisinde idari yargı kararlarını uygulama zorunluluğu bulunduğu ve uygulamama halinde de ağır yaptırımlar öngörüldüğü için idari yargı kararları uygulanıyordu. Hatta bazı bakanların idari yargı kararlarını uygulamadığı için yüklü tazminatlar ödediği bilinmektedir. Yeni sistemde görevden almalara karşı dava açılması halinde kararı uygulayacak olan Cumhurbaşkanı olduğu için yargı kararlarının uygulanmaması halinde nasıl bir süreç işletileceği şimdiden kestirilememektedir.
Ahmet Ünlü - YeniŞafak