Şırnak'ta 13 askeri taşıyan helikopterin yüksek gerilim hattına çarparak düşmesi, daha önce de benzer şekilde yaşanan kazaları ve bunun nedenlerine dair soru işaretlerini akıllara getirdi. Şırnak'taki kazalara benzer olarak daha önce de, Tunceli, Van (2), Isparta, Erzincan, Kocaeli, Diyarbakır, Ankara'da 8 kaza meydana geldi. Şırnak'ta verdiğimiz 13 şehidin ardından helikopterler için bu kazalara önlem olabilecek sistemler yeniden gündeme geldi. Peki, nasıl bir sistem bu kazaları önleyebilir? Bu sistemler nasıl çalışır?
HABERTURK.COM'a bu konuda değerlendirmelerde bulunan Savunma Sanayii Uzmanı Arda Mevlütoğlu, elektronik teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte helikopterler için, bu tür tehditleri tespit ederek pilotu ikaz eden sistemlerin geliştirilmeye başlandığını söyledi.
HELİKOPTERLER NEDEN ALÇAK İRTİFADA UÇUŞ YAPAR?
Helikopterlerin alçak irtifada uçma nedenlerini sıralayan Mevlütoğlu, "Askeri olsun sivil olsun helikopterler sık sık alçak irtifalarda uçuş yapar. Askeri helikopterler, özellikle çatışma bölgelerinde düşman uçaksavar ateşinden kaçınmak için alçak irtifada yüksek süratlerde uçar. Çünkü omuzdan ateşlenen uçaksavar füzeleri (MANPADS) ve namlulu uçaksavar silahları ile alçaktan hızlı uçan helikopterlere nişan almak ve kilitlenmek zorlaşır" dedi.
Kara Kuvvetleri'nde 1996'dan bu yana kullanılan Fransız-Alman ortak tasarımı AS532 Cougar tipi helikopterlerle ilk kaza 4 Haziran 1997'de meydana gelmiş, Zap bölgesi'nde 11 asker şehit olmuştu. İkinci kaza, Isparta Eğirdir'de 29 Nisan 2003'te yaşanmış, kazada 4 asker şehit olmuştu. Son olarak Şırnak'taki kazada 13 asker şehit oldu.
ALÇAK UÇUŞ HELİKOPTERLER İÇİN TEHDİT OLUŞTURUYOR
Alçak irtifadan uçuşun güvenli olmasının yanı sıra helikopterler için tehdit oluşturduğunu da belirten Mevlütoğlu, "Enerji nakil hatları, telsiz vb. amaçlar için kurulmuş yüksek antenler, yüksek ağaçlar, kuleler ve binalara çarpma riski artar. Özellikle telefon, enerji vb. tellerinin bu hızlarda gözle tespit edilmesi ve bunlardan kaçınılması çok zordur. Bu nedenle enerji nakil hatlarına kırmızı renkli toplar takılır" dedi.
HELİKOPTERLER İÇİN TESPİT SİSTEMLERİ
Son yıllarda elektronik teknolojilerindeki gelişmeler ile birlikte helikopterler için, bu tür tehditleri önceden tespit edip pilota ikaz veren sistemlerin geliştirilmeye başlandığının altını çizen Mevlütoğlu, bu amaçla çok farklı şekillerde çalışan, farklı yöntemler kullanan sistemlerin mevcut olduğunu söyledi. Bunları iki ana kategoride sınıflandırmanın mümkün olduğunu söyleyen Mevlütoğlu, şu değerlendirmede bulundu: "Gelişen teknoloji sayesinde aktif olsun pasif olsun bu tip engel tespit sistemlerinin geliştirilmeleri ve entegrasyonları oldukça ucuzlamış durumda. Bu sistemler şüphesiz bu gibi riskleri sıfırlamaz, ancak önemli ölçüde azaltılmalarını sağlar."
Mevlütoğlu, "Bu sistemlerin temini için 2010 yılında bir yurt içi geliştirme ihalesi açılıp çeşitli firmalardan teklifler toplanmıştı. Daha sonra proje modeli yurt dışı hazır alıma çevrildi, ihtiyacın aciliyetinden dolayı. Ancak bir türlü tedarik yapılamadı. Bunun nedenleri; teknik ihtiyaçların netleştirilememesi, bürokrasi gibi faktörler, tedarik projelerimizdeki genel sorunlar" dedi. Savunma Sanayii Müsteşarlığı'nın sitesinde de 172 helikoptere engel tespit sistemi için alım çalışmalarının sürdüğü görülüyor.
AKTİF SİSTEMLER
"Aktif sistemler, bir sensörün tehdidi algılaması ile çalışıyor. En yaygın kullanılan sensörler radar ve lazerli olanlar. Aktif sistemler, çevrelerine bir enerji yayıp geri dönen yansımayı algılayarak engel tespiti yapıyor. Bu sistemlerin tespit hassasiyetleri oldukça yüksek oluyor ancak en önemli iki dezavantajı, helikoptere yapılması gereken tadilatın genelde kapsamlı olması ve performanslarının atmosfer koşullarından önemli ölçüde etkilenmesi."
PASİF SİSTEMLER
"Pasif sistemler kendileri enerji yaymayan algılayıcılardan oluşuyor. Bunlar arasında kameralı sistemler öne çıkıyor. Farklı dalga boylarında çalışan termal kameralı sistemler mevcut. Bunlar, ortamdaki termal enerjiyi algılayıp engel tespiti yapıyor. Herhangi bir algılayıcı içermeyip tamamen helikopterin konum bilgisini kendi engel ve arazi veritabanı ile karşılaştıran pasif sistemler de mevcut. Bu tip sistemlerin içindeki arazi veritabanlarında, hangi tip engelin (enerji nakil hattı, kule vb) hangi konumda bulunduğu bilgisi yer alıyor. Helikopterden alınan konum, hız, irtifa, yön gibi bilgiler gerçek zamanlı olarak bu veritabanı ile karşılaştırılıyor. Buradaki önemli husus, bu veritabanlarının devamlı güncellenmesi gerekliliği. Avantajları ise, entegrasyonlarının daha kolay ve ucuz olması."
ÇARPMA RİSKİ TESPİT EDİLİRSE...
"Aktif ya da pasif bu sistemler eğer bir engele çarpma riski tespit ederlerse, pilota sesli, görüntülü ikazlar veriyor. Bu ikazın kesin, net ve anlaşılır olması önemli. Zira savaş koşullarında tüm dikkatini belli bir noktaya yönlendirmiş bir pilotun, çarpma ikazı var mı diye kontrol etmek için kafasını farklı bir yere çevirmemesi gerekir."
Ozan Alaca - Haber Türk