STEM EĞİTİMİ
Bilimin sürekli ilerlemesi ile teknolojik dönüşümün önemli rol oynadığı günümüz dünyasında üretken, buluşçu, yaratıcı bireyler yetiştiren eğitim sistemleri de önem kazanmaktadır. Disiplinler arası etkili iletişim yaklaşımını öngören, disiplin alanlarını birbirine yaklaştırarak, birbirleriyle bağlantılı bir şekilde problem çözüme becerisi geliştiren STEM eğitimi yaklaşımı bu noktada dikkat çekmektedir. Alt kültür ve üst kültürün teknolojik gelişmelere egemen olmakla ve teknoloji kullanımı ve özellikle üretimiyle ilintilendirilerek toplumların kategorize edildiği günümüz dünyasında STEM eğitimi çeşitli çevrelerce talep görmektedir. Bunların başında iş çevreleri gelmektedir. TÜSİAD ve PwC işbirliği ile hazırlanan 2023'e doğru "Türkiye'de STEM Gereksinimi" raporunda, konunun masaya yatırıldığı ve bu günkü durum, ihtiyaçlar ve çözüm önerileriyle detaylandırılarak tartışıldığı görülmektedir.
STEM Eğitiminin Alanları Nelerdir?
STEM alanlarını şöyle ifade edebiliriz; "STEM alanlarının fen (science), teknoloji (technology), mühendislik (engineering) ve matematik (mathematics) bilgilerini kullanmayı gerektiren alanlar olduğu konusunda bir fikir birliği söz konusudur. Fen alanları olarak uzay bilimleri, yer bilimleri, yaşam bilimleri (çevrebilimi, genetik, patoloji, beslenme vb.), fizik ve kimya; teknoloji alanları olarak bilgisayar bilimleri ve bilişim bilimleri (kriptoloji, programlama, yapay zekâ vb.); mühendislik alanları olarak mekanik, endüstri, elektrik, malzeme ve inşaat mühendislikleri; matematik alanları olarak ise cebir, geometri, istatistik ve oyun teorisi gibi alanlar sayılabilmektedir."(1)
Ancak STEM eğitim alanlarının Sanat eğitimi ve Felsefe ile bütünleşmediği durumlarda eğitimlerin bir yanının eksik olacağını daha önceki yazımda belirtmiştim.(2) Felsefe alanının asıl itibariyle düşünmenin temel argümanlarını kazandıracak bir alan olduğu, sanatın ise hayal dünyasının genişliğini sağlayacağı düşünülürse, STEM disiplinleri arasında sayılmaması için hiç bir neden yoktur. Kısaca; işe yönelik insan tipi yetiştirmek yerine, komple gelişmiş insanın yetiştirilmesi gerekmektedir. Bunun mutluluk anlamında hem kendine hem de içinde bulunduğu çalışma alanına daha yararlı olabileceğini söyleyerek bu parantezi kapatmak istiyorum.
STEM Eğitimi İle Beklenen Nedir?
21. yy insanında alması gerektiği düşünülen kritik/eleştirel düşünebilme ve problem çözebilme, sistemler ve insanlar arasında işbirliği geliştirme ve liderlik, girişimcilik ve inisiyatif alma, etkili sözlü ve yazılı iletişim, analitik beceriler, sürekli öğrenme, merak ve yaratıcılık gibi becerilerin STEM eğitimiyle kazandırılması hedeflenmektedir.
Ayrıca görülen o ki; en hızlı büyüyen mesleklerin büyükçe bir oranı STEM alanlarında görülen eğitimlerle gelişebilecek yetenekleri gerektirmektedir. Ayrıca, Türkiye’de “İnsan kaynakları direktörlerinin %57’si, 5 yıl içerisinde STEM alanındaki işgücü talebinin artacağını düşünmektedir.(3)
Son dönemde yapılan araştırmalar, STEM eğitiminin ekonomide önemli bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Teknoloji üretimi anlamında ve üretimde teknoloji kullanımında gelişmiş ülkelerde STEM alanlarının tüm işler içindeki oranının iki katına çıktığı ve işlerin giderek daha fazla STEM bilgisi talep ettiği görülmektedir. Bunun yanında MEB STEM eğitimiyle ilgili beklentileri STEM Eğitim Raporunda şöyle görmektedir."Teknoloji ve dijitalleşme ekonomileri dönüştürürken, STEM eğitimi ve STEM işgücü inovasyon kapasitesini artıracak nitelikli işgücü sorunu için çözümün anahtarını oluşturmaktadır. Buna ek olarak STEM becerilerine sahip kişiler iş hayatında istenilen niteliklere daha kolay uyum sağlayabilmektedir." (4)
Yakın gelecekte örneğin önümüzdeki on yıla yakın bir zamanda ülkemizde ve dünyada mesleklerin çoğunun otomize olacağı ve insan fikrine ihtiyaç duymadan işin görülebileceği düşünülürse işsizliğin de bu oranda artacağı öngörülebilir. Bunun için özellikle imalat sanayisinde STEM eğitimi almış bireylere ihtiyaç duyulacağı gerçeği ile karşı karşıyayız.
Sonuç
Sonuç olarak bir daha ifade etmek gerekirse; eğitim sistemimizin hedefi eleştirel düşünebilme ve problem çözebilme, sistemler ve insanlar arasında işbirliği geliştirme ve liderlik, girişimcilik ve inisiyatif alma, etkili sözlü ve yazılı iletişim, analitik beceriler, sürekli öğrenme, merak ve yaratıcılık gibi becerilerin geliştirilmesi olmalıdır. Bunlar 21. yüzyılın gelişmiş insanından beklenen özelliklerdir. Aynı zamanda bu; yetenekleri gelişmiş bireylerin mutluluğunun yanı sıra, neoliberal ifadeyle "global dünyada" üretken ve gelişmiş ülkeler arasında yerimizi almakla da ilgilidir. Ülkemizde STEM alanlarında eğitim almış bireylerin diğer alanlara göre oranı %17 dir. Bu oranın bahsedilen hedeflere ulaşmak için yeterli olmadığı açıktır. O halde Bakanlığımız felsefeyle, sanatla bütünleşmiş STEM Eğitimlerini yaygınlaştırmalı ve ete kemiğe büründürmelidir. Yoksa görünen o ki; iş çevreleri işletmelerine kalifiye eleman yetiştirmek için kolları sıvayacağa benziyor.
Hüseyin ÖZKAN *
Kaynaklar;
(1) https://www.pwc.com.tr/tr/assets/image/pwc-tusiad-2023-e-dogru-turkiye-de-stem-gereksinimi-raporu.pdf
(2) https://www.turkiyeegitim.com/okulu-yeniden-yapilandirmak-cagdas-egitim-modeli-690yy.htm
(3)TUSIAD (2014), “STEM alanında eğitim almış işgücüne yönelik talep ve beklentiler araştırması”
(4) MEB (2016) STEM Eğitim Raporu, Erişim: http://yegitek.meb.gov.tr/www/meb-yegitek-genel-mudurlugu-stem-fen-teknoloji-muhendislik-matematik-egitim-raporuhazirladi/icerik/719
(*) Eğitim Bilim Uzmanı, Eğitim Yöneticisi