TÜİK 3 Ocak’ta ya rüştünü ispat edecek ya da kapısına kilit vuracak!
---*Fiyatı kolaylıkla izlenebilen on kalem ürüne gelen zamlarla aralık ayı TÜFE artışının yüzde 6.55'i şimdiden cepte!
---*Bu on kalemin TÜFE'deki ağırlığı yüzde 22. Kalan yüzde 78'i oluşturan mal ve hizmetlere ortalama yüzde 5 zam gelmiş olsa bile aralık ayı TÜFE artışı yüzde 10'u geçiyor.
---*Aralık ayı TÜFE oranının açıklanacağı 3 Ocak işte bu yüzden TÜİK için rüştünü ispat ya da kapıya kilit vurma günü...
Dünya Gazetesi'nden Allattin Aktaş'ın haberine göre; Konu enflasyon, konu Türkiye’nin son yıllarda hiç görmediği, hele hele yeni nesillerin hiç yaşamadığı düzeydeki enflasyon...
Yazımızın başlığında ne demek istediğimizi detaylı olarak anlatıyoruz. Ama merak edenler için hemen vurgulayalım; eğer aralık ayındaki TÜFE artışı yüzde 10’un altında kalırsa bu mucize ötesi bir oran demektir. Şu anki tablo ve gidişat, aralık ayı TÜFE artışının çift haneli olacağını göstermektedir. Dolayısıyla aralık için yüzde 10 ve üstü enflasyon normaldir. Öyle “zararsız” ve birilerini mutlu edecek bir oran açıkladığı takdirde TÜİK kendini feshedip kapısına kilit vurmalıdır!
Neler yaşanıyor neler!
Eylül ayıyla birlikte gündeme getirilen ve nasıl bir amaca hizmet ettiği hala net olarak anlaşılamayan yeni ekonomi politikasıyla döviz kuru tırmandırılınca haliyle fiyatlar da bu tırmanışa ayak uydurdu. Fiyatlarda giderek ivme kazanan bir artış var.
TÜİK’in hesapladığı tüketici fiyatlarında kasım ayında her ne kadar önceki yılların kasım aylarına göre yüksek bir artış varsa da bu oran yine de düşük. Bir hafta önce bugün, yani 6 Aralık’ta da yazdığımız gibi kasım ayı ölçümü hatalı. Öyle onlarca kalemden oluşan TÜFE’yi tümüyle irdeliyor değiliz, bunu yapamayız da zaten; yalnızca otomobil fiyatlarındaki artışın gerçeği yansıtmadığını dikkate almak kasım oranının olduğundan düşük açıklandığını görmek için yeterli.
Kasım ayını eksik de olsa geride bıraktık ve asıl kızılca kıyametin koptuğu aralık ayına geldik.
Zam görmeyen mal ve hizmet neredeyse hiç yok. Oranlar inanılmaz. Piyasada aslında tam bir kaos hakim. Kimse elindeki malı satmak istemez halde. Yarın ne olacağını kimse bilmiyor.
Tam bir “Herkes gider Mersin’e” durumu söz konusu. Tüm dünya faiz artırarak parasının değerini koruma, enflasyonu dizginleme, ekonomisini stabil tutma telaşına düşmüş; biz ise yeni ekonomi politikası keşfetme derdindeyiz. Sonucu da görüyoruz işte...
3 Ocak'ta takke düşecek!
Vatandaş fiyat artışını yaşıyor ve kendi ölçümünü gayet iyi yapıyor. Sonrasında bu artışların gerçekte olduğu gibi açıklanıp açıklanmadığı aslında çok da önemli sayılmaz. Ne var ki vatandaş kandırılmaya çalışıldığına kızıyor. Hem ayrıca bazı dönemler var ki oranın hangi boyutta açıklanacağı çok önem taşır hale geliyor.
İşte 3 Ocak'taki açıklama da böyle, çok önemli.
Milyonlarca memur ve memur emeklisi açıklanacak oranı bekliyor; çünkü maaş zamlarını bu orana göre hesaplanacak şekilde alacaklar.
Yüzde 6.55 şimdiden cepte ve çift haneye gidiliyor
TÜİK, TÜFE’yi hesaplarken 400’ün üstünde mal ve hizmetin fiyatını esas alıyor. Bizim bu kadar ürünün fiyatını izlememiz tabii ki mümkün değil. Biz çok daha basit bir yolla enflasyonun nereye gitmekte olduğuna bakmak istedik.
TÜFE’de ağırlığı yüksek olan ve fiyatını takip edebildiğimiz on kalem seçtik. Bu ürünlerin ilk 12 günlük fiyat ortalamasını aldık ve mevcut fiyatların ay sonuna kadar değişmeyeceğini varsayarak aylık bir ortalama bulduk. Sonra bu değerleri TÜFE'deki kasım değerleriyle kıyaslayıp artış oranını hesapladık.
Kuşkusuz kur değişimine paralel olarak özellikle akaryakıt fiyatları başta olmak üzere bazı fiyatlar yukarı ya da aşağı yönlü değişime uğrayabilir.
Otomobil fiyatlarındaki değişimi yüzde 50 olarak hesaba kattık. Bu oranı bir anlamda iki aylık olarak düşünmek gerekir. TÜİK aralıkta otomobil fiyatlarını tam olarak derlerse kasım ayının eksiği de giderilmiş olacaktır. Bu kendiliğinden gerçekleşecektir. Ekimde örneğin 100 bin lira otomobil kasımda 135 bine, aralıkta 160 bine yükselmişse, normalde aralık ayı artışı yüzde 18’dir. Ancak TÜİK kasım ayındaki fiyatı yaklaşık yüzde 10 artışla 110 bin lira aldığı için şimdi hesaplamada 110 binden 160 bine çıkışın oranı alınacaktır ve bu da yüzde 45’tir.
Sigaraya gelen zam belli ve ortalama yüzde 11.7.
Ekmek zammı her kentte farklı olsa da ortalama yüzde 25’lik artışla hesap yapmak yanlış değil.
Akaryakıt fiyatlarının da dünkü düzeyde ay sonuna kadar uygulanacağını varsaydık.
Toplam TÜFE’deki ağırlığı yüzde 22 olan bu on kalemdeki zamlardan TÜFE’ye yansıma yüzde 6.55 düzeyinde.
Yani bu kalemlerde fiyatlar düşmez ve mevcut fiyatlar ay sonuna kadar aynen geçerli olursa TÜFE'de yüzde 6.55'lik artış şimdiden cepte!
Yüzde 10 sürpriz değil
Sözünü ettiğimiz on kalemdeki zamların toplam TÜFE’ye etkisi en fazla artı-eksi yarım puan oynar. Dolayısıyla bu kalemlerin etkisi yüzde 6-7 aralığında gerçekleşecektir.
Peki ya TÜFE’nin kalan yüzde 78’i!
Fiyatını tek tek belirleme şansına sahip olmadığımız, ancak çok yüksek zamların geldiğini hepimizin bildiği onlarca ürün var.
Birkaç varsayımda bulunalım...
Önce en iyimserini dile getirelim. TÜFE'nin sözünü ettiğimiz on kalemi dışında kalan ve toplamdaki ağırlığı yüzde 78 olan kalemlerde fiyatlar varsayalım hiç değişmedi. Bu durumda bile aralık ayı TÜFE artışı yüzde 6.55'tir.
Diğer kalemlerdeki ortalama zam oranının yüzde 5 düzeyinde gerçekleşmesi, aralık ayı TÜFE artışının çift haneye ulaşması demek. Bu durumda aralık ayı artışı yüzde 10.44 olacak.
TÜFE’nin yüzde 78’ini oluşturan kalemlerdeki ortalama zammın yüzde 10’u bulması halinde ise toplam TÜFE artışı aralık ayında yüzde 14’ün üstüne çıkacak.
Bu varsayımlar ortaya koyuyor ki aralık ayındaki TÜFE artışını tek hanede tutmak mümkün olmayacak.
Aylık TÜFE artışı şimdiye kadar en yüksek düzeye yüzde 6.30’la 2018’in eylül ayında çıkmıştı.
Çok açık ki bu ay tüm zamanların rekorunu kıracağız.
Yine “zararsız” bir oran görür müyüz?
Bugün itibarıyla bile yüzde 6.55’lik aylık artış oranı cepte. Üstelik diğer kalemlerde de çok yüksek oranlı zamlar var.
TÜİK kasım ayında diğer tüm kalemler bir yana otomobil fiyatları yönüyle sınıfta kaldı ve TÜFE artışını olması gerekenden düşük açıkladı. Umulan, bu ay o eksikliklerin giderilmesi ve gerçek artışın açıklanması.
Hele hele öyle yüzde 3-4 gibi hiçbir şekilde izah edilemeyecek bir oran açıklanırsa TÜİK kapısına kilit vurup gitsin!
Zaten o yüzden 3 Ocak açıklamasının TÜİK için büyük bir fırsat olduğunu düşünüyoruz:
“TÜİK 3 Ocak Pazartesi günü enflasyon hesaplamasının doğru ve güvenilir olduğu konusunda ya rüştünü ispat edecek, üstündeki kara bulutları dağıtacak ya da kapısına kilit vuracak ve işlevsiz olduğunu ilan etmiş olacak.”
Memur ve emekliler yüzde 23 zam alabilir
Memur ve memur emeklilerine bu yılın ikinci yarısındaki enflasyonun yüzde 3’ü geçmesi halinde aradaki farkın verilmesi gerekiyor. Bu farkın üstüne de 2022’nin ilk yarısı için 5 puan daha eklenecek ve zam oranı bu şekilde belirlenecek.
Kasım sonundaki duruma göre beş aylık TÜFE artışı yüzde 10.48 ve bundan dolayı memura yılbaşında (10.48-3) yüzde 7.48’lik enflasyon farkı zammı verilecek. 5 puanlık normal zamla birlikte toplam zam 12.48 olacak.
Ancak aralık ayındaki fiyat artışı bu hesapta yok.
Aralık ayındaki fiyat artışı yüzde 10 olduğu takdirde 2021’in ikinci yarısındaki TÜFE artışı yüzde 21.5’i bulacak. Bu orandan 3 puanın düşülmesi ve 2022’nin yüzde 5’lik zammının eklenmesiyle memur ve memur emeklileri ocak ayında yüzde 23.5 zam alacak.
İşte bu yüzden TÜİK'in 3 Ocak'ta açıklayacağı aralık ayı fiyat artışı çok büyük önem taşıyor. Artışların bir kısmının aralık ayında hesap dışı kalması ve endekse ocak ayında girmesi bile memur için büyük dezavantaj demek.