1930’larda Barnard etkililiği, örgütün amaçlarına ulaşma derecesi olarak tanımlamıştır. Etkinlik ise örgüt girdilerinin, istenilen çıktılara ulaşma derecesi olarak tanımlanmıştır. Bu iki kavram arasında denge kuran okul “Etkili okul”dur.
Etkili okulun bazı özellikleri şu şekildedir;
Okul yöneticileri, diğer liderlik özelliklerinin yanında güçlü bir öğretimsel liderdir. Okulu, liderliğin çeşitli boyutlarını kullanarak, katılımcı bir şekilde yönetir. Katılımcı yönetim, sadece okuldaki çalışanlarla sınırlı kalmaz, velileri ve okulun yakın çevresini de yönetime katar.
Okulun bütün paydaşları yüksek beklentilere sahiptirler. Okulun vizyonu konusunda, hemfikirdirler. Disiplin sorunlarından arındırılmış ve öğrenmeye uygun, açık, sağlıklı ve olumlu bir okul iklimi mevcuttur. Okulda temel becerilerin kazanılmasına önem verilir. Öğretmenler arasında uyum vardır. Okulda öğretmenlere bireysel olarak saygı gösterilip, desteklenir. Başarılar tanınır ve ödüllendirilir.
Okulun yönetim ve öğretim kadrosu eğitimin ve okulun amaçlarını vurgulamış ve bu amaçlar üzerinde görüş birliğine varmışlardır. Açık ve belirgin amaçlar üzerine odaklanan bir misyonları vardır. Aynı şekilde, okulun tutarlı eğitim-öğretim ve yönetim politikaları vardır. Bu politikalar, her ne kadar Bakanlık tarafından belirlense bile, okul düzeyinde belirlenebilen politikaların, öğretimsel faaliyetlerde ne kadar önemli olduğu açıktır.
Etkili okulda, yönetici, öğretmen, öğrenci, veli, toplum ve okul açık ve sürekli bir iletişime sahiptir. Okul, eğitim-öğretim ve yönetim süreçlerine katılımı sağlayacak ve katılımı özendirecek bir yapıya sahiptir. Okula, velilerin ve toplumun desteği vardır, bunun sonucunda da okul-aile işbirliği gelişmiştir.
Okulun yöneticileri olumlu, destekleyici bir yönetim ve yakından, sürekli bir denetim biçimi sergiler. Denetim süreci sadece öğretmenler ve okuldaki öğretim süreciyle sınırlı kalmaz, öğrenci başarısı da sürekli gözlenir ve değerlendirilir. Öğrencilerin genel durumu hakkında ailelere sürekli geribildirim verilir. Öğrencilerin her yönden gelişimi için sosyal ve sportif etkinliklere olabildiğince yer verilir.
Okul, öğretmen ve diğer personelin görevlerini ve etkinliklerini etkili bir şekilde planlamıştır.
Aynı şekilde, öğretmenleri ve diğer personeli mesleki yönden geliştirecek programlara sahiptir. Öğretmenin moral ve motivasyonunun üst düzeyde tutulabilmesi için gereken önlemler alınmıştır.
Bütün bu özellikleri sıraladıktan sonra okullarımızı, “Etkili okul” kriterlerine göre değerlendirdiğimizde karşımıza nasıl bir tablo çıkacağı, eğitim sistemimizin hangi yöne doğru evrildiğini göstermesi açısından oldukça önemlidir.
Son yıllarda, bütün olumsuz dışsal etkenlere rağmen, yöneticisiyle, öğretmeniyle ve diğer çalışan kadrosuyla okullarımız değişim ve dönüşüm yolunda olumlu aşamalar kaydetmişlerdir. Dileğimiz, bütün okullarımızın etkili okul kriterlerine uygun birer okul haline gelmesidir.
* Bu yazıda, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim üyesi Yrd.Doç.Dr.Zehra Keser Özmantar’ın “Eğitim Yönetimi” ders notlarından yararlanılmıştır.