Yurttaşlar, önce elektriğe, sonra da doğalgaza yapılan zamlar nedeniyle kışa girmeden sıkıntıya düşerken, Elektrik Mühendisleri Odası'nın (EMO) elektrik zamları hakkında yaptığı basın açıklaması, olayın iç yüzünü aydınlatıyor. EMO, meselenin yalnızca kişisel konut elektriklerine yapılan zamlardan ibaret olmadığını, "yürürlüğe giren yeni elektrik tarifesiyle kamu yararına uygulanan tüm sübvansiyonlara son verildiğinin" altını çizdi.
Kamu yararına uygulanan sübvansiyonlar ortadan kaldırılırken, özelleştirilen dağıtım şirketlerine yeni kaynaklar yaratıldığına dikkat çeken EMO, "henüz devredilmemiş dağıtım kuruluşlarının ihalesine girip ihale bedelini ödemekte zorlanan şirketlere vatandaşlardan tahsil edilecek tarife garantisiyle kredi bulma olanağı sağlanmaya çalışılıyor" dedi.
Kamu yararı ortadan kalktı
EMO, yeni tarife üzerinde yaptığı inceleme sonucunda, kamu yararına sübvansiyonların ortadan kaldırıldığını ve birçok kamu işletmesinde konutlara yapılan zamların iki katı oranında zam yapıldığını fark etti:
"Elektrik Mühendisleri Odası‘nın açıklanan tarife üzerinden yaptığı inceleme sonucunda, resmi okullar, resmi yurtlar, resmi kurslar, resmi üniversite, resmi yüksekokul, resmi sağlık kuruluşları, spor tesisleri, müzeler, vakıflar, dernekler, hayır kurumları kültür balıkçılığı ve kümes hayvanları çiftlikleri için uygulanan tarifede; kalkınmada öncelikli illerde meskenler için uygulanan tarifede; içme ve kullanma suyu ile tarımsal amaçlı soğuk hava depoları tarifesindeki kamu yararına sübvansiyonlar ortadan kaldırıldı. Elektrik tarifesinde Diğer 1 grubunda yer alan resmi okul, hastane, sosyal ve kültürel alanlar, dernek ve vakıflar için uygulanan tarifeye yapılan yüzde 18.92 oranındaki zam ile konutlara yapılan yüzde 9.58‘lik zammın neredeyse 2 katı zam yapıldı."
EMO'nun dikkat çektiği bir diğer nokta da, kalkınmada öncelik tanınan illerdeki konutlara uygulanan sübvansiyonun, yüzde 18,21 oranında yapılan zam sonucunda ortadan kaldırılmış olması.
Suya da zam gelecek, çiftçilerin sıkıntısı önümüzdeki yaz başlayacak
EMO'nun araştırması, elektrik zammına dahil olan "Diğer 2" grubu dolayısıyla, zamların su faturasına yansıyacağını da ortaya koyuyor:
"Elektrik tarifesinde Diğer 2 grubundaki tarifeden yararlanan içme ve kullanma suyu ile tarımsal amaçlı soğuk hava depoları da yüzde 18.71 zamlı yeni fiyatlar üzerinden elektrik kullanabilecek. Bu durum özellikle içme ve kullanma suyu için belediyelerin elektrik faturasının yükselmesine ve vatandaşın ödediği su bedelinin de doğrudan zamlanmasına yol açacak."
Açıklamada altı çizilen bir başka husus da, tarımsal sulamaya yapılan yüzde 10,98'lik zam. Bu zamdan, kış ayları nedeniyle çiftçiler ilk elden etkilenmeyecek olsa da, sıkıntılar 2012 yılının yazında başlayacak. Özellikle küçük çiftçiler, her sene elektrik faturalarını ödemekte büyük güçlükler yaşıyorlar.
Şirketlere kıyak
EMO'nun araştırmasına göre, zamların görünmeyen bir diğer yüzünü de sokak aydınlatmasına yapılan zamlar oluşturuyor. Yurttaşların elektrik faturası aracılığıyla ödediği yüzde 5'lik Belediye Tüketim Vergisi bir yana, dağıtım özelleştirmeleri için aydınlatma bedeli Hazine'ye devredilmişti. Bundaki temel amaç, dağıtım ihalelerini alan şirketlerin belediyelere nazaran daha "garanti" ödeme vaat eden Hazine ile iş yapmalarının sağlanması olarak görülüyor:
"Yeni tarifenin diğer görünmeyen yüzünü ise sokak aydınlatmasına yapılan zamlar oluşturuyor. Vatandaşların, elektrik faturası aracılığıyla ödediği yüzde 5‘lik Belediye Tüketim Vergisi‘ne rağmen, dağıtım özelleştirmeleri için aydınlatma bedelinin yükü Hazine‘ye yıkılmıştı. Böylece dağıtım şirketlerinin belediyelerden tahsilatla uğraşmamaları, Hazine üzerinden garantili tahsilat yapmaları sağlanırken, vatandaş ise Elektrik Tüketim Vergisi yanında ödediği genel vergiler aracılığıyla Hazine üzerinden mükerrer ödeme yapmaya mahkum kılınmıştı. Hazine‘nin aydınlatma bedellerini üstlenmesiyle birlikte Hazine‘den şirketlere yapılan aktarımlar da giderek arttı. Bu artışın da yeterli görülmediği son tarifeye yapılan zamdan anlaşılıyor. AKP Hükümetleri döneminde elektriğe yapılan zamlar incelendiğinde meskenlerle ya eşit ya da meskenlerin altında tutulmuş olan aydınlatma zam oranları, bugünden itibaren geçerli olacak tarifede ise oldukça yüksek tutuldu. Konutlara yüzde 9.58 zam yapılırken, aydınlatma yüzde 13.84 zam gördü."
EMO, son 4 yılda yapılan elektrik zamları ile birlikte toplam zam oranının yüzde 88,80'e ulaştığını vurgularken, 4 kişilik bir ailenin aylık elektrik faturası bedeli de 68,70 TL olarak hesaplandı.
Kamu denetimi ortadan kalkıyor
Elektrik dağıtımının özelleştirilmesinin "ideolojik" olduğunu savunan EMO, kurumlar özelleştirilirken "para gelecek" diye sevinenlerin yapılan zamlarla birlikte "acı gerçekle" yüzleştiklerini söyledi. Yapılan zamlarda kamu santrallerinin bir payının bulunmadığını da belirten EMO, "Elektrikte üretim özelleştirilmelerinin de yapılmaya çalışıldığı düşünüldüğünde, kamunun elindeki santrallar da devredildiğinde zamları bir nebze olsun kontrol altında tutacak bir aracın da kalmayacağı anlaşılmaktadır" dedi.
Afşin-Elbistan Linyit rezervlerinin "kamu-özel ortaklığıyla" enerjiye dönüştürülmek istenmesini de eleştiren EMO, "Yurttaşlar için gereksiz görülen destek ve sübvansiyonlar, sermaye söz konusu olduğunda "Enerjiye ihtiyaç var, ancak bu yatırım için kamunun parası yok" söylemiyle, son kertede ise kamunun parası kullanılarak devreye alınmaktadır. Yıllardır özel sektörün yatırım yapmaktan kaçındığı bilinirken, kamunun payanda yapılacağı kamu-özel ortaklığı gibi sözde yöntemlerle sorunların çözülemeyeceği, kamu zararının daha da artacağı konusunda uyarıda bulunmayı EMO olarak görev sayıyoruz." dedi. EMO, elektrik alanında krizlerle karşılaşmamak için kamunun acilen inisiyatif alması gerektiğini vurguladı.
