Devlet Memurlarının ödül ve cezaları ile ilgili hükümler; İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanunu, Hususî İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimaî Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanunu ve Devlet Memurları Kanununda bulunmaktadır.
657 Sayılı Kanuna Göre Ödüller;
23.07.1965 tarih ve 12056 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun “Başarı, Üstün BaşarıDeğerlendirmesi Ve Ödül” başlıklı 122. maddesinde Devlet Memurlarının ödüllendirme kriterleri bulunmaktadır.
Bu maddeye göre; başarı belgesi, üstün başarı belgesi ve ödül olarak 3 türde başarı değerlendirilmektedir.
Burada başarı belgesi verilebilmesi için aşağıdaki 6 kriter göz önüne alınmaktadır.
1- Görevli oldukları kurumlarda olağanüstü gayret ve çalışmaları ile emsallerine göre başarılı görev yapmak,
2- Kamu kaynağında önemli ölçüde tasarruf sağlanmasında,
3- Kamu zararının oluşmasının önlenmesinde,
4- Önlenemez kamu zararlarının önemli ölçüde azaltılmasında,
5- Kamusal fayda ve gelirlerin beklenenin üzerinde artırılmasında,
6- Sunulan hizmetlerin etkinlik ve kalitesinin yükseltilmesinde,
Somut olaylara ve verilere dayalı olarak katkı sağladıkları tespit edilen memurlara başarı belgesi verilmektedir.
Üstün başarı belgesi verilmesi içinde üç defa başarı belgesi alma kriteri getirilmiştir.
Ödül ise Üstün başarı belgesi verilenlere, ilgili bakan ve illerde valiler tarafından uygun görülmesi hâlinde en yüksek Devlet Memuru aylığının (ek gösterge dâhil) % 200’üne kadar ödül verilmektedir
Fakat bu ödül kurumun yılbaşındaki dolu kadro mevcudunun binde onundan, Gümrük Müsteşarlığı, Millî EğitimBakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü kadroları için binde yirmisinden fazla olamayacak şekildesınırlandırılmaktadır.
Ayrıca;
Devlet Memurları Kanununun “Yükselinebilecek Derecenin Üstünde Bir Dereceye Yükselme” başlıklı 37. maddesine göre; öğrenim durumları, hizmet sınıfları ve görev unvanları itibariyle azami yükselebilecekleri derecelerin dördüncü kademesinden aylık almaya hak kazanan ve son sekiz yıllık süre içinde herhangi bir disiplin cezası almayanların kazanılmış hak aylıkları kadro şartı aranmaksızın bir üst dereceye yükseltilmektedir.
Devlet Memurları Kanununun “Kademe Ve Kademe İlerlemesi” başlıklı 64. maddesine göre; Son sekiz yıl içinde herhangi bir disiplin cezası almayan memurlara, aylık derecelerinin yükseltilmesinde dikkate alınmak üzere bir kademe ilerlemesi uygulanmaktadır.
“Disiplin cezası almayanlara kademe ilerlemesi nasıl uygulanacak?”
Kısacası Devlet Memurunun ödüllendirilmesi için Devlet Memurları Kanununda 5 tür ödül öngörülmekte bu ödülleri alabilmesi içinde 6 kriter bulunmaktadır.
Devlet Memurları Kanununun ödül maddesinde “Kamu kurum ve kuruluşları yürütmekte oldukları hizmetlerin özelliklerini göz önünde bulundurarak memurlarının başarı, verimlilik ve gayretlerini ölçmek üzere, Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşü alınmak kaydıyla, değerlendirme ölçütleri belirleyebilir.” hükmü bulunduğundan bakanlıkların kendi alanındaki memurların hizmetlerinin özelliklerini göz önünde bulundurarak başarı, verimlilik ve gayretlerini ölçmek için yeni değerlendirme kriterleri belirleyebileceklerdir.
Bu zamana kadar hiçbir bakanlık veya kurum bu şekilde bir belirleme yapmamıştır. Milli Eğitim Bakanlığının bir komisyon kurarak ve eğitim çalışanlarının görüşlerini alarak bu kriterleri belirleyen bir yönerge hazırlaması yerinde olacaktır.
Amasya Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ödül Yönergesi hazırlamıştır. Yönerge için tıklayınız.
Aylıkla Ödüllendirilme Yönergesi yürürlükten kaldırılmıştır
Aralık 1989 tarihli ve 2302 sayılı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanan “Millî Eğitim Bakanlığı Personelinin Aylıkla Ödüllendirilmesi Hakkında Yönerge” 657 sayılı kanunun aylıkla ödülü içeren 123. maddesinin yürürlükten kaldırıldığı gerekçesi ile Nisan 2011 tarihli ve 2643 sayılı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Personelinin Aylıkla Ödüllendirilmesi Hakkında Yönergenin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönerge''nin 1' inci maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Takdir ve Teşekkür Belgesi Verilmesine İlişkin Yönerge yürürlükten kaldırılmıştır
Kasım 1999 tarihli ve 2506 sayılı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanan “Millî Eğitim Bakanlığı Personeline Takdir ve Teşekkür Belgesi Verilmesine İlişkin Yönerge” Nisan 2011 tarihli ve 2643 sayılı Tebliğler Dergisi'nde yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Personeline Takdir ve Teşekkür Belgesi Verilmesine İlişkin Yönergenin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönerge''nin 1' inci maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Buna göre, 2195 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Mensuplarına Takdir ve Teşekkür Belgesi Verilmesi Hakkındaki Yönergenin 4/a maddesinde "6 yıllık sicil notu ortalaması 90 ve daha yukarı olanlara" Takdir Belgesi verileceği hükmü de yürürlükten kaldırılmıştır.
Fakat; 657 sayılı kanunun Takdir, Teşekkür ve aylıkla ödülü içeren 123. maddesi yürürlükten kaldırılsa da bu madde kapsamındaki Takdir, Teşekkür ve aylıkla ödüllendirme hususu kanunun 122. maddesine “Görevli oldukları kurumlarda olağanüstü gayret ve çalışmaları ile emsallerine göre başarılı görev yapmak suretiyle; kamu kaynağında önemli ölçüde tasarruf sağlanmasında, kamu zararının oluşmasının önlenmesinde ve önlenemez kamu zararlarının önemli ölçüde azaltılmasında, kamusal fayda ve gelirlerin beklenenin üzerinde artırılmasında veya sunulan hizmetlerin etkinlik ve kalitesinin yükseltilmesinde somut olaylara ve verilere dayalı olarak katkı sağladıkları tespit edilen memurlara, merkezde bağlı veya ilgili bakan, illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar tarafından başarı belgesi verilebilir. Üç defa başarı belgesi alanlara üstün başarı belgesi verilir.
Üstün başarı belgesi verilenlere, merkezde bağlı veya ilgili bakan ve illerde valiler tarafından uygun görülmesi hâlinde en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) % 200’üne kadar ödül verilebilir.”şeklinde başarı belgesi, üstün başarı belgesi ve ödül olarak taşınmıştır. Bu nedenle yönergelerin yürürlükten kaldırılmayıp güncellenmesi gerekmekte iken yönergelerin yürürlükten kaldırılarak bir yazı ile bu uygulamanın devam ettirilmeye çalışılması anlaşılamamıştır.
“MEB, Başarı ve Üstün Başarı Belgelerinin örneklerini yayımladı”
657 Sayılı Kanuna Göre Cezalar;
Devlet Memurları Kanununun “Disiplin Cezalarının Çeşitleri İle Ceza Uygulanacak Fiil Ve Haller” başlıklı 125. maddesinde Devlet Memurlarının cezalandırma kriterleri bulunmaktadır.
Ayrıca; 657 sayılı kanunun “Adaylık Süresi Sonunda Başarısızlık” başlıklı 57. maddesinde de Adaylık süresi içinde disiplin cezası almış olanların disiplin amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile ilişiklerinin kesileceği hükümleri bulunmaktadır.
Bu maddelere göre; Uyarma, Kınama, Aylıktan kesme, Kademe ilerlemesinin durdurulması Adaylık Süresi Sonunda Başarısızlık ve Devlet memurluğundan çıkarma olarak 6 türde cezalandırma bulunmaktadır.
Burada Uyarma cezası verilebilmesi için 8 kriter, Kınama cezası verilebilmesi için 13 kriter, Aylıktan kesme cezası verilebilmesi için 7 kriter, Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilebilmesi için 15 kriter, Adaylık Süresi Sonunda Başarısızlık cezası verilebilmesi için 1 kriter ve Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilebilmesi için 10 kriter göz önüne alınmaktadır. Her cezalandırma kriteri aslında kendi içinde de bir çok kriter bulundurmaktadır.
Bu kriterlerden birçoğu ucu açık çok geniş yorumlanabilecek şekildedir.
Kısacası Devlet Memurunun cezalandırılması için Devlet Memurları Kanununda 6 tür ceza öngörülmekte bu cezaların verilebilmesi içinde 54 kriter bulunmaktadır.
657 Sayılı Kanuna Göre Ödül ve Ceza Karşılaştırılması;
Yukarıda özetlediğimiz üzere Devlet Memurları Kanununda 5 tür ödüle karşılık 6 tür ceza, ödüllere karşılık 6 kriter, cezalara karşılık ise 54 kriter bulunmaktadır.
1702 sayılı Kanuna Göre Ödüller;
29.06.1930 tarih ve 1532 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1702 sayılı İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanununun “Muallimlerin taltifi” başlıklı 18. maddesinde İlkokul ve Ortaokul öğretmenlerinin Ödüllendirme kriterleri bulunmaktadır.
Bu maddeye göre; kıdem zammı ve takdirname olarak 2 türde başarı değerlendirilmektedir.
Burada kıdem zammı ve takdirname verilebilmesi için aşağıdaki 2 kriter göz önüne alınmaktadır.
1- Orijinal bir eser meydana getirme, (Bir sene kıdem zammı verilir.)
2- Görevlerini yüksek başarı ile yerine getirme, (Takdirname verilir veya bir seneye kadar kıdemlerine zam verilir.)
Kısacası İlkokul ve Ortaokul öğretmenlerinin ödüllendirilmesi için 1702 sayılı Kanunda 2 tür ödül öngörülmekte bu ödüllerin alınabilmesi içinde 2 kriter bulunmaktadır.
1702 sayılı Kanuna Göre Cezalar;
İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanununun “Cezalar ve suçlar” başlıklı 19. maddesinde İlkokul ve Ortaokul öğretmenlerinin cezalandırma kriterleri bulunmaktadır.
Ayrıca; 1702 sayılı kanunun 4. maddesinde de öğretmen unvanı alınmadıkça terfi edilemez ve iki sene süresince öğretmen unvanını alamayan stajyerlerin vazifesine son verileceği ve kanunun 12. maddesine göre de muallim unvanı alamayanlara derece terfisi verilemeyeceği veya görevlerine son verilebileceği ve 25. maddesinde ortaokul öğretmenini ilkokul öğretmeni olarak atamak ve 29. maddesinde öğretmenlik yapamayacağı tespit edilenleri emekliliğe sevk etmek gibi cezalarda bulunmaktadır.
Bu maddelere göre; İhtar, Tevbih, Ders ücretlerinin kesilmesi, Maaş kesilmesi, Kıdem indirilmesi, Derece indirilmesi, İstifa etmiş sayılmak, Vekâlet emrine alınmak, Meslekten çıkarılmak, terfi etmemek, derece terfisi verilmemesi ve ortaokul öğretmenini ilkokul öğretmeni olarak atamak, emekliliğe sevk etmek ve Devlet memurluğundan çıkarılmak olarak 14 türde cezalandırma bulunmaktadır.
Burada İhtar ve Tevbih cezası verilebilmesi için 7 kriter, Ders ücretlerinin kesilmesi cezası verilebilmesi için 3 kriter, Maaş kesilmesi cezası verilebilmesi için 7 kriter, Kıdem indirilmesi cezası verilebilmesi için 2 kriter, Derece indirilmesi cezası verilebilmesi için 3 kriter, terfi ettirilmemek için 1 kriter, derece terfisi verilmemesi için 1 kriter, İstifa etmiş sayılmak cezası verilebilmesi için 4 kriter, ortaokul öğretmenini ilkokul öğretmeni olarak atamak cezası verilebilmesi için 1 kriter, emekliliğe sevk etmek cezası verilebilmesi için 1 kriter ve Meslekten çıkarılmak cezası verilebilmesi için 4 kriter göz önüne alınmaktadır. Her cezalandırma kriteri aslında kendi içinde de bir çok kriter bulundurmaktadır.
Bu kriterlerden birçoğu ucu açık çok geniş yorumlanabilecek şekildedir.
Kısacası İlkokul ve Ortaokul öğretmenlerinin cezalandırılması için 1702 sayılı kanunda 14 tür ceza öngörülmekte bu cezaların verilebilmesi içinde 34 kriter bulunmaktadır.
1702 Sayılı Kanuna Göre Ödül ve Ceza Karşılaştırılması;
Yukarıda özetlediğimiz üzere 1702 sayılı kanunda 2 tür ödüle karşılık 14 tür ceza, ödüllere karşılık 2 kriter, cezalara karşılık ise 34 kriter bulunmaktadır.
4357 sayılı Kanuna Göre Ödüller;
19.01.1943 tarih ve 5308 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4357 sayılı Hususî İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimaî Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanunun 5. maddesinde İlkokul Öğretmenlerinin ödüllendirme kriterleri bulunmaktadır.
Bu maddeye göre; Üstün başarılı sayılmak, Başöğretmen namzedi unvanı verilmek, Maarif memuru namzedi unvanı verilmek, Yeni bir tesise adı verilmek, Ülkü Eri sayılmak ve çocuklarının usulü dairesinde öğretmen okullarına tercihan alınması olarak 6 türde başarı değerlendirilmektedir.
Ayrıca; 4357 sayılı kanunun 3. maddesinde de İlkokul öğretmenlerinden vazifelerini kusursuz yaptıkları tespit edilenlerin maaşları, bir üst dereceye çıkarılmaktadır.
Kısacası İlkokul öğretmenlerinin ödüllendirilmesi için 4357 sayılı Kanunda 7 tür ödül öngörülmekte bu ödüllerin alınabilmesi içinde 7 kriter bulunmaktadır.
4357 sayılı Kanuna Göre Cezalar;
Hususî İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimaî Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanunun 7. maddesinde İlkokul öğretmenlerinin cezalandırma kriterleri bulunmaktadır.
Ayrıca; 4357 sayılı kanunun 2. maddesinde de stajyerlikte başarılı olamayanların görevlerine son verileceği hükümleri de bulunmaktadır.
Bu maddelere göre; kusurlu sayılmak, ücret veya maaş kesilmek cezası, Kıdem indirmek, Vazifelerine son verilmek, Meslekten çıkarılmak ve istifa etmiş sayılmak olarak 6 türde cezalandırma bulunmaktadır.
Burada kusurlu sayılmak cezası verilebilmesi için 1 kriter, ücret veya maaş kesilme cezası verilebilmesi için 4 kriter, Kıdem indirilmesi cezası verilebilmesi için 3 kriter, İstifa etmiş sayılmak cezası verilebilmesi için 3 kriter, Vazifelerine son verilme cezası verilebilmesi için 5 kriter ve Meslekten çıkarılmak cezası verilebilmesi için 3 kriter göz önüne alınmaktadır. Her cezalandırma kriteri aslında kendi içinde de bir çok kriter bulundurmaktadır.
Bu kriterlerden birçoğu ucu açık çok geniş yorumlanabilecek şekildedir.
Kısacası İlkokul öğretmenlerinin cezalandırılması için 4357 sayılı kanunda 6 tür ceza öngörülmekte bu cezaların verilebilmesi içinde 19 kriter bulunmaktadır.
4357 Sayılı Kanuna Göre Ödül ve Ceza Karşılaştırılması;
Yukarıda özetlediğimiz üzere 4357 sayılı kanunda 7 tür ödüle karşılık 6 tür ceza, ödüllere karşılık 7 kriter, cezalara karşılık ise 19 kriter bulunmaktadır.
Tüm Kanunlara Göre Ödül ve Ceza Karşılaştırılması;
Yukarıda özetlediğimiz kanunlarda 14 tür ödüle karşılık 26 tür ceza, ödüllere karşılık 15 kriter, cezalara karşılık ise 107 kriter bulunmaktadır.
Bu ödüllendirmelerin yanında nasıl seçildiği bilinmeyen bir yılın öğretmeni ödülü bulunmaktadır. Bu uygulamayı da katarsak ödüllendirme türlerinin 15’e çıktığını görmekteyiz.
“Yılın öğretmeni nasıl seçiliyor?”
Bu cezalandırmaların yanı sıra görevden uzaklaştırma, bir ceza olarak tanımlanmamış olan "yazılı ikaz" ve görev yeri değişiklikleri ile mobbing uygulamalarını da katarsak cezalandırma türlerinin 30’a çıktığını görmekteyiz. Bunun yanı sıra okullarda amirler tarafında memur üzerinde uygulanan ve yazılı olmayan hem ceza hem de ödüllendirme yöntemleri bulunmaktadır.
Örneğin haftalık ders programları, öğretmen nöbet günleri, öğretmen ek dersleri hem ödül hem de cezalandırma aracı olarak kullanılabilmektedir.
Yukarıda görüleceği üzere Devlet Memurlarının ödül ve cezaları ile ilgili hükümler 3 farklı ana kanunda yer almaktadır. Ödülün ve cezanın kimlere ne zaman, hangi durumlarda ne ölçüde verileceği belirsizlik taşımamalıdır. Personel net bir biçimde hangi durumlarda ceza alacağını hangi durumlarda objektif kriterler bağlı olarak ödüllendirileceğini bilmelidir.
Kamu yukarıda örneklediğimiz üzere kanunlarda 14 tür ödüle karşılık 26 tür ceza, öngörmektedir. Bu yaklaşımın veperformans sisteminin yerine objektif kriterlere göre ödüllendirmenin daha çok olduğu bir yönetim sistemine geçilmelidir.
Ahmet Kandemir
Memurlar.net Öğretmenler Bölüm Sorumlusu
www.memurlar.net