Döviz arzında yaşanan sorun ve uygulanan sıkı gözetim uygulamaları, birçok alanda derinliği olan Kapalıçarşı'yı yeniden gündeme taşıdı. Özel şirketlerden döviz borcu olan vatandaşa ve kamuya kadar birçok alanda talep, Kapalıçarşı'ya yöneldi. Verilen bilgiye göre sadece Merkez Bankası, demir sandıklar ile çarşıya her gün 5 milyar TL getiriyor ve karşılığında 260 milyon dolar topluyor. Benzer şekilde bankalar ve döviz bürolarının uyguladığı sıkı kurallardan kaçan şirketler de Kapalıçarşı'ya yöneliyor.
Çarşı tarihinde ilk kez Merkez Bankası'nın bu şekilde döviz topladığını kaydeden Kapalıçarşı kaynakları yine bu nedenle ilk kez çarşıda döviz fiyatının piyasanın üstüne çıktığını söylüyor.
Bu işlemin 4-5 döviz bürosu ile gerçekleştiğini belirten uzmanlar, uygulamayı "seçim sonrasına hazırlık" olarak nitelendiriyorlar. Çarşıda işlemler tekerlekli demir sandıklarla gerçekleştiriliyor ve İçişleri Bakanlığı'na ait olduğu belirtilen kamu hizmet araçları ile taşınıyor. Akşamüzeri ise bürolara döviz satanlar paralarını almak için uzun kuyruklar oluşturuyor. Artan talep nedeniyle döviz bürolarının olduğu bölgede tekerlekli sandık trafiği yaşanıyor.
TCMB de çarşı müdavimi oldu
560 yılı aşkın tarihi bulunan Kapalıçarşı, 64 cadde ve sokağı ile 2 bedesteni, 16 hanı, 22 kapısı ve 2 bin 486 dükkanı ile dünyanın en eski ve en büyük alışveriş merkezlerinden biri. 45 bin metrekare kapalı alana sahip tarihi çarşı daha çok altın ticareti ile ön planda gibi görünse de ibre son dönemde dövize dönmüş durumda. Öyle ki son 1-1,5 aydır özel şirketler ve bireylerin yanı sıra Merkez Bankası da çarşının müdavimleri arasına katılmış. Uzun süredir konuşulan bu durumu yerinde gözlemlemek için EKONOMİ gazetesi olarak Kapalıçarşı'ya gittik ve gelişmeleri yerinde izledik.
Geçen hafta Cuma günü soğuk ve yağmurlu havanın da etkisi ile çarşıda ziyaretçi sayısının oldukça yüksek olmasına rağmen dükkanlarda aynı hareketlilik yoktu. Döviz bürolarının olduğu bölgede ise yüklü miktarlarda işlemler göze çarpıyordu. Daha önce olmayan 3-4 tekerlek üzerine oturtulmuş demir sandıklar güvenlik görevlileri eşliğinde bir döviz bürosundan diğerine gidiyordu. O esnada işleme açık olan döviz büroları kepenklerini indiriyor işlem tamamlandıktan sonra yeniden işleme açıyordu. Saat 17.00'ye yaklaştığında hareketlilik daha yüksek seviyeye çıkıyordu.
Seçim sonrasına hazırlık
EKONOMİ'ye bilgi veren Kapalıçarşı kaynakları, durumu şu sözlerle açıkladı: "Kapalıçarşı'nın döviz fiyatı yaklaşık 1-1,5 ay önce piyasadan daha düşüktü. Son dönemde reel sektörün yanı sıra Merkez Bankası da çarşıdan alım yapmaya başladı. Banka yetkilileri her gün yüklü miktarda TL getiriyor ve çarşıdan döviz topluyor. Çarşıda döviz fiyatları bu nedenle her hafta bir önceki haftadan daha yüksek oluyor ve makas çarşı lehine açılıyor" dedi.
Verilen bilgiye göre Merkez Bankası Çarşı'ya her gün 5 milyar TL getiriyor ve döviz fiyatına göre değişmekle birlikte yine her gün yaklaşık olarak 260 milyon dolar alıyor. Sandıklı döviz işlemleri son dönemde Merkez Bankası dışında değil başka kurumlar tarafından da gerçekleştiriliyor. TL'nin değer kaybetmesi nedeni ile işlem hacmi düşük olsa da nakit paranın fiziksel hacminin yüksek olması bu tarz taşıma işlemi hizmeti veren lojistik şirketlerinin de oluşmasına yol açmış.
Kamunun bu işlem biçimini seçim sonrasına bağlayan bir piyasa uzmanı şu görüşleri paylaşıyor: "Seçim sonrası hangi hükümet gelirse gelsin kur korumalı mevduat uygulamasını bitirecek. Bu da döviz talebine yol açacak. Merkez Bankası oluşacak döviz talebine hazırlık yapmak için Kapalıçarşı'dan da döviz topluyor. Zaten her yıl ilk çeyrek döviz arzının sıkıntılı olduğu dönemlerdir. Bu dönemlerde Kapalıçarşı önemli bir kaynak. Ancak ilk kez hem kurumlar hem de kamudan bu kadar yoğun bir talep var."
Kapalıçarşı'da döviz ticareti sadece çarşı içinde değil hemen yanında bulunan ve ayaklı borsa diye tabir edilen bölgede de yapılıyor. Hatta dövizin kaynağı orası desek yeridir. Döviz fiyatlarının stabil olduğu ve arz ile ilgili sorun yaşanmadığı dönemlerde sakin olan ayaklı borsada büyük bir hareketlilik göze çarpıyor. İki kişinin yan yana durmakta zorlandığı küçük ara sokakta 20-30 kişi arasında hararetli bir şekilde pazarlıklar yapılıyor.
Dövizini bırakan, akşam TL kuyruğunda
Kapalıçarşı esnafı Merkez Bankası'nın döviz operasyonunu çarşının en büyük döviz bürolarından biri ile yürüttüğünü, o büronun da talebi birkaç döviz büfesi ile paylaştığını anlattı. Dövizin kaynağı sorulduğunda ise reel sektörün kayıt dışı tarafından ve Anadolu'dan geldiği belirtiliyor. Aracılık eden döviz bürosuna Söz dolar satanlar, akşam da paralarını almak için büroların önünde uzun kuyruklar oluşturuyor.