Yenişafak Gazetesi köşe yazarlarından Ahmet Ünlü bugünkü yazısında, memur, memur emeklileri ile dul ve yetimlerin en çok merak ettiği soruları yanıtladı
Ünlü'nün yazısı:
1- Eşler arasındaki yaş farkı emekli aylığını etkiler mi?
5510 sayılı Kanun'un yürürlüğe girdiği 15.10.2008 tarihinden önce 4/c'li sigortalı olanlar için halen yürürlükte olan 5434 sayılı Kanun'un 71'inci maddesinde; "İştirakçi karı veya koca eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır. Ancak evlenme akdi en az 10 yıl evvel yapılmış veya çocukları olmuş ise bu indirme yapılmaz. Emekli olduktan sonra evlenenler hakkında dahi aynı hükümler uygulanır" hükmüne yer verilmiştir.
Bu hüküm gereğince evli eşler arasında 30 yaş ve üzerinde yaş farkı varsa bağlanacak dul aylığı yarı yarıya düşmektedir. Evli çiftler arasındaki yaş farkı 30 ve daha fazla olsa dahi vefat etmeden önce çocuk olmuşsa veya evlenme vefattan 10 yıl önce olmuşsa dul aylığında herhangi bir azalma söz konusu olmamaktadır.
Bazı uyanıklar yaşlı emeklilerle evlenerek onların vefat ettikten sonra bağlanacak dul aylıklarını almak istemektedirler. Ya da bazı yaşlılar kendilerine bakma karşılığında öldüklerinde maaşlarının bunlara kalmalarını sağlamaktadırlar. Örneğin 80 yaşındaki emekli bir kadın, genç ve fakir 30 yaşındaki bir erkekle evlenerek öldükten sonra dul aylığının genç erkeğe bağlanmasını sağlamak istemektedir. Ya da yaşlı bir erkek genç bir bayanla aynı amaçla ya da kendisine bakması karşılığında evlenebilmektedir. İşte sistem bu tür uyanıklıkların ya da kötü niyetlilerin önüne geçmek için bağlanacak dul aylığını yarı yarıya indirmektedir.
Şu hususu da belirtmek gerekir ki, bu düzenleme 5434 sayılı Kanun'un ilk halinde de mevcut olup, 5510 sayılı Kanun'un yürürlük tarihine kadar mevcudiyetini korumuştur. Ancak, SSK ve Bağ-Kur mevzuatında benzer düzenleme yoktur. 5510 sayılı Kanun'da da böyle bir düzenleme bulunmamaktadır. Benzer bir u düzenlemenin yeniden getirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
2- Darbe, tecavüz vb. nedenlerle memuriyetten çıkarılanlara maaş ve ikramiye ödenir mi?
Darbe, tecavüz vb. nedenlerle memuriyet veya diğer kamu görevliliğinden çıkarılanlardan emekliliğini hak edenler, emekli olabilmekte ve ikramiyesini alabilmektedir. Bu konuda yasal düzenleme yapılması gerektiğini düşünüyoruz. En azından ikramiye ödenmesi engellenebilir.
3-8 yıl memuriyet hizmeti olan memurun eş ve çocuklarına aylık bağlanır mı?
5510 sayılı Kanun'a göre, 8 yıl 5 ay hizmeti varken vefat eden bir devlet memurunun eş ve çocuklarına aylık bağlanır mı? Toptan ödeme yapılmışsa aylık bağlanması için ne yapılabilir?
SGK, aleyhe olan durumlar haricinde hiçbir şekilde talep olmadan işlem yapmamaktadır. 5510 sayılı Kanuna göre dul ve yetimler için emekli aylığı bağlanma şartları beş yıla düşürülmüştür. Aylık bağlama ve ihya talebinde bulunulması ve SGK tarafından istenecek paranın yatırılması halinde paranın yatırıldığı tarihi takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanabilecektir. Ödenecek maaş, müracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren bağlanacaktır.
4- Halen Bağ-Kur'lu veya 4/a ya (SSK) tabi çalışanlar, memur eş veya babadan dul veya yetim aylığı alabilir mi?
Eşim 8 yıllık memur iken vefat etti. Halen Bağ-Kur'lu olarak çalışıyorum. Emekli Sandığı'ndan dul aylığı alabilir miyim? Kızım sigortalı çalışırsa yetim aylığı kesilir mi?
5510 sayılı Kanun'a göre eşinizin beş yıldan fazla hizmeti olduğu için, Bağ-Kur'a (4/b) tabi çalışmanız, Emekli Sandığı'ndan dul aylığı almanıza engel değildir. Ayrıca, sigortalı (4/a) olarak çalışsanız dahi eşinizden dul aylığı alabilirsiniz.
Ayrıca, vefat etmiş olan kişinin hizmetinin 10 yıldan fazla olması halinde 4/a'ya (SSK) tabi çalışan kız yetimlere, Emekli Sandığı Kanunu'na göre aylık bağlanabilir. Erkek yetimlere ise malul ve muhtaç olmaları halinde aylık bağlanır. Vefat etmiş olan kişinin hizmetinin 5 ila 10 yıl arasında olması halinde 4/a'lı (SSK) çalışan kız ve erkek yetimlere aylık bağlanamaz. Burada belirleyici husus emekli aylığının 5510 sayılı Kanun'a göre mi yoksa 5434 sayılı Kanun'a göre mi bağlandığı hususudur.
5- Sözleşmeli olarak çalışmaya başlarsam yetim aylığım kesilir mi?
7 yıllık devlet memuru iken vefat eden babamdan tarafıma yetim aylığı bağlandı. 657 sayılı Kanun'un 4/b maddesine göre sözleşmeli çalışmaya başlamam halinde yetim aylığım kesilir mi?
5510 sayılı Kanun hükümlerine göre çalışmaya başladığınız tarihi takip eden aybaşından itibaren aylığınız kesilecektir.
6- Kamudaki sigortalı hizmetler için emekli ikramiyesi ödenir mi?
Şu an bir kamu kurumda memur olarak görev yapıyorum daha önce kamu sektöründeki 4/a'lı (SSK) hizmetler için Emekli Sandığı tarafından ikramiye ödenir mi?
Kamuda 4/a'lı (SSK) olarak çalışılan sürelere emeklilik ikramiyesi ödenebilmesi için kamudaki sigortalı görevinden ayrıldığı tarih itibariyle kıdem tazminatını almamış ve kıdem tazminatı ödemesine müstahak olması şartıyla emekli ikramiyesi ödenmektedir.
7- Eşimden sigorta dul aylığı, babamdan da emekli sandığı yetim aylığı alabilir miyim?
8 -Eşimden 4/a'dan (SSK) dul aylığı alıyorum. Babamdan Emekli Sandığı yetim aylığı almam mümkün müdür?
4/a'dan (SSK) dul aylığı alan kadınlar, Emekli Sandığı'ndan babasından dolayı yetim aylığı alabilirler. 5510 sayılı Kanun'a tabi olarak dul ve yetim aylığı almış olsaydınız, sadece tercih yapabilirdiniz. Yani, hem eşinden, hem de ana ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından aylık bağlanacaktır.
9- Cinsiyet değişikliğinde yetim aylığı ödenir mi?
Toplum olarak cinsiyet değişikliğine hoş bakılmasa da basının körüklemesiyle de cinsiyet değişikliği bir vaka olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda, bekar kız çocuklarına, çalışmadıkları sürece, ölen SSK'lı veya Bağ-Kur'lu anne-babasından "yetim aylığı" bağlanabiliyorken Emekli Sandığı mensubu olan bekar kız çocuklarına, SSK'lı ya da Bağ-Kur'lu olarak çalışsalar dahi "yetim aylığı" bağlanabiliyor. SGK norm ve standart birliği getirildiğini söylese de hala bu farklılık devam etmektedir.
Erkek iken cinsiyet değiştiren ve bunu mahkeme kararıyla da belgeleyenlere, kız çocuğu sayıldıkları için babasından veya annesinden yetim aylığı bağlanabiliyor. Bize göre, SGK'nın toplumsal duyarlılıkları dikkate alarak bu konuda düzenleme yapması gerekmektedir.