Kamu görevlileri mal beyanında nelere dikkat etmelidir?
Şubat ayı sonuna kadar mal beyanında bulunmak zorunda olan kamu görevlilerinin mal beyanında bulunurken dikkat etmeleri gereken birçok husus bulunmaktadır. Bu çerçevede mülga Devlet Personel Başkanlığı tarafından hazırlanmış olan “Mal Bildirimine İlişkin Rehber” birçok sıkıntılı konuya ışık tutmaktadır. Bu yazımızda mal beyanı verilmesinde nelere dikkat edilmesi gerektiğini açıklamaya çalışacağız.
2020 yılı Şubat sonu genel mal beyanı dönemidir
3628 sayılı Kanun'un 7'nci maddesi gereğince; Kanun kapsamında sayılan görevlerde bulunanlar, görevde bulundukları süre boyunca, sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç Şubat ayı sonuna kadar (2020 yılı için 29/02/2020 tarihine kadar) mal bildirimini yenilemek zorundadır.
Sonu (0) ve (5) ile biten beş yılda bir yapılan bildirim tekrarına genel beyan denir. Mal bildirimleri yenilenirken, önceki genel beyanda bildirilenler ile ek beyanda bildirilenlerin tamamı tek bildirimde birleştirilerek beyan yapılır. Yeni bildirimler yetkili merci tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılır.
ÖRNEK: Önceki genel mal beyanında 50.000-TL değerinde bir taşıt, 100.000-TL değerinde bir arsa, ek bildirimde ise toplam 70.000- TL tutarında nakit para beyanında bulunan kişi, 2020 yılı genel mal beyanında 50.000-TL değerinde bir taşıt, 100.000-TL değerinde bir arsa ile 70.000- TL tutarında nakit parayı 29/02/2020 tarihine kadar tek beyanda bildirmek zorundadır.
Genel beyan dönemlerinde taşınmaz malların (arsa ve yapı kooperatif hisseleri dahil) mahiyet ve miktarı önemli olmayıp mutlaka beyan edilmesi gerekmektedir. Buna dikkat edilmesi gerekmektedir.
Mal beyanı vermek zorunda olan eşler nasıl beyanda bulunmalılar?
Eşlerin her ikisinin de mal bildiriminde bulunması gereken kişiler olmaları halinde, her eş ayrı ayrı mal bildiriminde bulunur. Bildirimlerde; eşleri ile velayeti altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının taşınmaz malları ile net aylık tutarının beş katını geçen taşınır mallar, hak, gelir, alacak ve borçlarını bildirirler. Memurla birlikte yaşayan ve velayet hakkı sona eren çocukların mal varlıklarının bildirilmesine gerek yoktur.
Birden fazla görevi olanlar nasıl beyanda bulunacaklar?
Asli görevlerinin yanında ikinci bir görevi yürütenler (yönetim kurulu veya danışma kurulu üyeliği gibi) ya da vekâleten veya tedviren görev yürütenler, sadece asli görevlerinden dolayı bir tek mal bildiriminde bulunurlar. Ancak, mal bildiriminde bulunulan merci, diğer kuruma da bilgi vermekle yükümlüdür.
Aylıksız izinde bulunanlar mal bildirimini ne zaman verecekler?
Aylıksız izin süresi içerisinde memurluk statüsü devam etmekte olduğundan, mal varlığında meydana gelen önemli değişikliklerin aylıksız izin dönüşünden itibaren bir ay içerisinde beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak, kanunlar gereğince başka kurumlarda görev yapıp ta kurumlarından aylıksız izinli olanların 2020 yılı Şubat ayı sonuna kadar mal beyanında bulunması gerekmektedir.
Mal bildirimleri karşılaştırılıyor mu?
Mal beyannameleri kapalı zarf içerisinde verilir ve bu yönetmeliğin amir hükmüdür. Ancak, bu beyannamelerin soruşturma ve kovuşturma dışında açılmayacağı ve kutsal bir emanet gibi kapalı zarf içerisinde ve özel dosyasında saklanacağı yönünde yanlış bir kanaat vardır.
Genel olarak beyannameler personel ve özlük işlerinin yürütüldüğü birimlerde ve özlük dosyasında saklanmaktadır. Bu durum kapalı zarf içerisinde verilen mal beyannamesinin hiçbir şekilde açılamayacağı ve kapalı zarf içerisinde muhafaza edileceği gibi bir algıya yol açmaktadır. Hal böyle olunca da kapalı zarf içerisindeki mal beyanı soruşturma veya kovuşturma olmadığı sürece açılamaz algısı yaygınlık kazanmaktadır.
Halbuki yönetmeliğin mal bildirimlerinin karşılaştırılması başlıklı 18'inci maddesinde, mal beyanlarının karşılaştırılacağı açıkça belirtilmiştir. Bu hüküm gereğince mal bildirimlerinin karşılaştırılması gerekmekte olup, bu durum zorunlu bir uygulamadır. Fiili duruma bakıldığında ise istisnalar dışında böyle bir karşılaştırmanın yapılmadığı ve yapılmasının da manuel uygulamalar nedeniyle imkansız olduğu görülecektir.
Gayrimenkullerdeki ek mal bildiriminde mahiyet ve miktarın anlamı
Yönetmelik hükmünde belirtilen “mahiyet ve miktardaki malın iktisabı” ifadesinden ek mal bildirimi verilmesinde malın mahiyetinin ve miktarının birlikte aranması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu hükümden hareketle, taşınmaz veya taşınır mal fark etmeksizin net aylık tutarının beş katından az tutardaki mal edinimlerinin beyan zorunluluğu bulunmamaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken husus; taşınmazlar için genel beyan döneminde değerine bakılmaksızın beyan zorunluluğu varken ek mal beyanında bu zorunluluğun bulunmadığıdır.
Veraset yoluyla edinilen mallar içinde ek mal bildiriminde bulunulması gerekmektedir.
ÖRNEK: Aylık net maaşı 5.000- TL olan bir memurun 01/01/2019 tarihinde 50.000 –TL tutarında bir taşınmaz edindiği, bu taşınmazı edinmek için 10.000-TL tutarında kredi çektiği ve 40.000-TL tutarındaki arabasını satması halinde;
50.000-TL’lik taşınmazın değeri ve 40.000-TL’lik araba satış tutarı; memurun net maaşının 5 katını (5.000 x 5 = 25.000-TL) aştığı için hem taşınmaz hem de araba satışı için 01/02/2019 tarihine kadar ek mal bildiriminde ve 29/02/2020 tarihine kadar da genel mal bildiriminde bulunması gerekmektedir. Ayrıca, 10.000-TL’lik kredinin memurun net maaşının 5 katını (5.000 x 5 = 25.000-TL) aşmamasına rağmen aynı zaman dilimi ve aynı iş için kullanıldığı dikkate alındığında buna ilişkin bildirimde bulunulması gerektiğinden bu kredi tutarının da aynı ek mal bildirimiyle birleştirilerek diğer mallar ile bildirilmesi gerekmektedir.
Aynı kişinin her ay maaşından arttırarak bitirdiği ve net maaşının 5 katını aşacak şekilde 30.000-TL tutarında bir meblağ için de ek mal bildiriminde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Çünkü bu meblağ ani bir artış olmadığı için kişinin mal varlığında önemli bir değişiklik sayılmamaktadır.
Aynı kişinin veraset yoluyla edindiği taşınmaz veya herhangi bir mal, alacak, borç bulunması halinde, veraset yoluyla edinilen mallar mal varlığında önemli bir artışı ifade edeceğinden bu mallar için de edinilen tarihten itibaren 1 ay içinde ek mal bildiriminde ve sonu (0) ve (5) ile biten izleyen genel mal beyanı döneminde de genel mal bildiriminde bulunması gerekmektedir.
Zamanında beyanda bulunmayanların cezası nedir?
3628 sayılı Kanun'un 13'üncü maddesi uyarınca; kanunun daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde haksız mal edinene üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş milyon liradan on milyon liraya kadar ağır para cezası verilir. Haksız edinilen malı kaçıran veya gizleyene de aynı ceza verilir. Bu kişiler, müebbeten kamu hizmetlerinden yasaklanır.
Zamanında mal beyanında bulunmayanlar hakkında 657 sayılı Kanun'un 125'inci maddesi gereğince Kademe İlerlemesinin Durdurulması cezası verilmektedir.
Ahmet Ünlü