Lise öğrencilerinin 45 gün devamsızlık hakkı var mı?
Velilerin hiçbir mazeret göstermeksizin “Öğrencim bilgim dahilinde okula gelmemiştir” şeklindeki dilekçeleri devamsızlık hakkı sağlar mı?
Bu konuyu neden ele alıyorum öncelikle bunu açıklamak isterim. 2013 yılında liselerde özürsüz devamsızlık süresinin 20 günden 10 güne düşürülmesinin öğrenci başarısı ve davranışları üzerinde ne gibi etki yaratacağını merak ettiğim için bu konuyu izlemeye çalışıyorum. Liseleri ziyaretimde veya okul yöneticileriyle görüşmelerimde; liselerdeki öğrencilerin gerçekte hiçbir mazereti olmaksızın devamsızlık yaptıkları ve bu devamsızlık sonrasında velilerinden bir dilekçe getirerek kendilerini izinli saydıklarını gözlemledim. Bu konuda farklı okul yöneticilerinden bilgi aldım. Bu durum çok yaygın. Okul yöneticileri durumdan şikayetçi. Öğrencilerin keyfiyen okula gelmediklerini, sonra da velilerinden bir dilekçe getirip önlerine koyduklarını, bundan rahatsız olduklarını dile getiriyorlar. Kendilerine, neden öğrencinin böyle bir hakkı olduğunu düşündüklerini sorduğumda; yönetmeliğin bu hakkı verdiğini belirtiyorlar.
Peki gerçekten yönetmelik öğrenciye böyle bir hak veriyor mu? Yoksa okul idarecileri yanlış bir uygulamamı yapıyor?
Bu konu binlerce okul ve milyonlarca öğrenciyi ilgilendiren bir husus. Bu nedenle hem Bakanlık yetkililerinin hem de okul yöneticilerinin bu konu hakkında uyarılması gerektiğini düşünerek bu konuyu ele almaya karar verdim.
Konunun daha iyi anlaşılması için geçmişteki ve günümüzdeki durumu birlikte değerlendirmek gerekiyor.
7 Eylül 2013 tarihinden önce liselerdeki öğrencilerin devamsızlıklarına ilişkin MEB Ortaöğretim Kurumları Sınıf Geçme ve Sınav Yönetmeliği’ne göre işlem yapılıyordu. Bu yönetmeliğe göre öğrencilerin özürsüz olarak okula devamsızlık süresi en fazla 20 gündü. 20 güden fazla özürsüz devamsızlığı olan öğrenciler notları ne olursa olsun başarısız sayılıyordu. Özürlü ve özürsüz devamsızlıklar ile okul yönetimince verilen izinlerin toplamı 45 günü aşamıyordu. Kaza, ölüm, doğal afet, yangın, göz altına alınma, tutuklanma ve uzun süreli tedaviyi gerektiren hastalık nedeniyle yapılan devamsızlıkların özürlü devamsızlıktan sayılabilmesi için özrün, resmî kurumdan alınacak belge veya resmî/özel sağlık kurum veya kuruluşlarınca düzenlenecek raporla belgelendirilmesi gerekiyordu.
Geçmiş yıllarda özellikle lise son sınıf öğrencileri, üniversite sınavlarına hazırlanmak için rapor alma yoluna gidiyordu. Rapor alan çocukların çoğu dershanelerde yoğunlaştırılmış eğitim alarak sınava hazırlanıyordu. Bakanlık bunun önüne geçmek istedi. Usulsüz rapor alan öğrencilerin dershanelere gidip-gitmediklerinin incelenmesi için bütün illerde müfettişlerce inceleme yaptırdı. Bakanlığın bu caydırıcı tutumu fazla sürmedi.
Bakanlık, 2013/14 sayılı genelgeyi yayımlayarak, LYS’ye hazırlanan lise son sınıf öğrencilerinin 45 güne kadar veli dilekçesiyle izin verilebileceğini duyurdu. (http://mevzuat.meb.gov.tr/html/2013_14/2013_14.pdf) Bu genelge üzerine öğrenciler velilerinin okula verdikleri dilekçe ile 45 güne kadar izinli sayıldılar. Bu uygulama genelgede belirtildiği üzere sadece o öğretim yılı için geçerliydi.
7 Eylül 2013 tarihinde birçok yönetmeliği yürürlükten kaldıran ve tüm ortaöğretim kurumlarını kapsayan MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği yayımlandı. Yönetmelikteki en önemli hususlardan birisi özürsüz devamsızlık süresinin 20 günden, 10 güne düşürülmesi idi. Bu husus ulusal basında çokça ele alındı. Özürlü devamsızlık süresinin 45 gün olması ve özür belgesinin beyanının 5 gün içinde okul yönetimine verilmesi konusundaki sürelerde bir değişiklik yapılmadı.
Geçmiş yıllardan gelen alışkanlıklarla öğrencilerin 20 gün devamsızlık yapmasının önüne geçilmesi için müfettişlerden okulların ziyaret edilmesi ve konu hakkında yönetici ve öğretmenlere bilgi verilmesi istendi. Tüm ortaöğretim kurumları ziyaret edilerek devamsızlığın 10 güne düştüğü özellikle vurgulandı.
Burada kafa karışıklığına neden olan husus belgelendirmeye ilişkin süreler belirlenirken eski yönetmelikte yer almayan “veli dilekçesi” nin maddeye eklenmesi oldu.
Eski düzenleme şöyleydi: Özürlü ve özürsüz devamsızlıklar ile okul yönetimince verilen izinlerin toplamı 45 günü aşamaz. Kaza, ölüm, doğal afet, yangın, göz altına alınma, tutuklanma ve uzun süreli tedaviyi gerektiren hastalık nedeniyle yapılan devamsızlıkların özürlü devamsızlıktan sayılabilmesi için özrün, resmî kurumdan alınacak belge veya resmî/özel sağlık kurum veya kuruluşlarınca düzenlenecek raporla belgelendirilmesi ve özrü takip eden ''5 iş günü''(12) içinde okul yönetimine bildirilmesi gerekir. Zorunluluk hâllerinde özrün bildirim süresi okul yönetimince uzatılabilir.
Yeni düzenleme şöyle: Öğrencinin devamsızlık yaptığı süreye ilişkin özür belgesi veya yazılı veli beyanı, özür gününü takip eden en geç 5 iş günü içinde okul yönetimine verilir ve e-Okul sistemine işlenir. Zorunlu hallerde özür belgesinin teslim süresi okul yönetimince 20 iş gününü aşmamak üzere uzatılabilir.
Buradaki veli dilekçesi mazeretin beyanı veya belgelendirilmesine ilişkin olmasına rağmen okul yönetimleri tarafından izin talebi olarak değerlendirilmektedir. Okul yönetimleri, yönetmelik yayımlanmadan önce bir yıllığına çıkarılan yukarıda bahsettiğim genelge mantığına göre işlem yapmaktadırlar. Veli hiçbir mazereti olmadan okula gelmeyen çocuğu için “Çocuğum okula bilgim dahilinde gelmemiştir” veya “Canım istemedi okula göndermedim” gibi bir dilekçe verse bile bunu özürlü devamsızlık gibi kabul etmekteler ve öğrencinin devamsızlık hakkı 45 güne çıkmaktadır.
Bu uygulama doğru değildir. Öğrenci, hiçbir mazereti olmadan veli isteğine bağlı 45 gün devamsızlık yapacaksa neden özürsüz devamsızlık süresi 10 gün olarak sınırlanmıştır!
Yönetmelik bir bütün olarak düşünüldüğünde, devamsızlık süresinin azaltılması ve başarı durumu ne olursa olsun 10 günü geçen özürsüz devamsızlıkta öğrencinin sınıfta bırakılması uygulamanın yanlış yapıldığını ortaya koymaktadır.
Yönetmelikteki veli beyanına gelince; öğrencinin özrüne ilişkin belgenin veya veli beyanının 5 gün içinde okul yönetimine bildirilmesi sözkonusudur. Her özrün belgesi olmayabilir. Bu nedenle özre ilişkin belge yoksa velinin beyanı gereklidir. Örneğin çocuğun dedesinin hayatını kaybetmesi nedeniyle okula 3 gün gelemediğini varsayalım. Bunun için belgeye gerek kalmadan veli beyanıyla izinli sayılabilir. Başka bir örnek olarak, köye ailesinin yanına giden öğrencinin kar yağışı nedeniyle yol kapalı olduğu için şehirdeki okuluna iki gün gelemediğini varsayalım. Bu da bir mazeret olabilir. Burada önemli olan öğrencinin okula gelmemesine neden olacak geçerli bir mazeretin bulunmasıdır.
Milli Eğitim Bakanlığının 10 güne düşürdüğü devamsızlık süresi, bu yanlış uygulama nedeniyle 45 güne çıkmaktadır. Bakanlık bu konuda gerekli tedbiri almalıdır. Eğer velilerin hiçbir mazeret göstermeksizin bir dilekçe ile öğrencilerini izinli sayma hakkı varsa o zaman yönetmelikteki özürsüz devamsızlık süresini 10 gün değil 45 gün olarak değiştirmelidir. Böyle keyfi bir hakkı yoksa o zaman yönetmelikteki yanlış anlaşılmanın önüne geçilmeli, öğrenci devamsızlığı için nelerin mazeret sayılabilineceğine ilişkin açıklama yapılmalıdır.
Doğan Ceylan
Maarif Müfettişi/Yönetim Bilimi Uzmanı
Eski yönetmelikteki durum (MEB Ortaöğretim Kurumları Sınıf Geçme ve sınav Yönetmeliği)
Madde 40 — Öğrenciler, okula devam etmek zorundadır. Öğrencilerin devamsızlıkları hesaplanırken normal öğretim yapılan okullarda sabah ve öğleden sonraki süreler yarımşar gün, ikili öğretim yapılan okullarda bu süreler bir gün sayılır. Devamsızlığı bulunan öğrencilerle ilgili olarak aşağıdaki hükümler doğrultusunda işlem yapılır;
a) İlk derse girmeyenler ile ilk derse girdiği hâlde arada bir veya daha fazla derse girmeyen öğrencilerin devamsızlığı yarım gün sayılır. Devamsızlık hesaplanırken iki yarım gün bir gün kabul edilir.
b) Ders yılı içinde toplam 20 gün okula özürsüz olarak devam etmeyen öğrenciler, notları ne olursa olsun başarısız sayılır.
c) (Değişik:20.5.2006/26173 RG) Özürlü ve özürsüz devamsızlıklar ile okul yönetimince verilen izinlerin toplamı 45 günü aşamaz. Kaza, ölüm, doğal afet, yangın, göz altına alınma, tutuklanma ve uzun süreli tedaviyi gerektiren hastalık nedeniyle yapılan devamsızlıkların özürlü devamsızlıktan sayılabilmesi için özrün, resmî kurumdan alınacak belge veya resmî/özel sağlık kurum veya kuruluşlarınca düzenlenecek raporla belgelendirilmesi ve özrü takip eden ''5 iş günü''(12) içinde okul yönetimine bildirilmesi gerekir. Zorunluluk hâllerinde özrün bildirim süresi okul yönetimince uzatılabilir.
d) (Değişik:20.5.2006/26173 RG) Doğal afet, yangın, sağlık kurulu raporuna dayalı uzun süreli tedaviyi gerektiren hastalık, göz altına alınma ve tutuklanma gibi nedenlerle özürlü ve özürsüz devamsızlık süresini aşan öğrenciler;
1) Özrünü belgelendirmek,
2) İki dönem notu almış bulunmak kaydıyla devam eden öğrenciler gibi işleme tabi tutulur.
e) Yurt içinde ve yurt dışında, bilim, tiyatro, spor, müzik, folklor, beceri yarışması ve benzeri eğiticikültürel faaliyetlere ve bunların hazırlık çalışmalarına katılan öğrenciler, okula devam edemedikleri süre için izinli sayılır ve bu süre devamsızlıktan sayılmaz. Yurt içindeki faaliyetlere katılan öğrencilere il/ilçe millî eğitim müdürlüklerince, yurt dışındaki faaliyetlere katılan öğrencilere ise mahallin mülkî idarî amirliklerince izin verilir. Bu öğrencilerin başarı durumlarının belirlenebilmesi için iki dönem notu almış olmaları gerekir.
f) Yetiştirme programlarına devam zorunludur. Yetiştirme programlarına devam etmek zorunda oldukları toplam ders saatinin özürlü ve özürsüz olarak altıda biri kadar devam etmeyen öğrenciler, notları ne olursa olsun başarısız sayılır.
Yeni yönetmelikte Durum (MEB Ortaöğretim kurumları yönetmeliği)
Devam-devamsızlık ve ilişik kesme
MADDE 36- (1) Okula devam zorunludur. Veliler, öğrencilerinin okula devamını sağlamakla yükümlüdürler. Millî Eğitim Temel Kanununun 26 ncı maddesi gereğince okul yöneticileri, millî eğitim müdürleri ve mahalli mülkî idare amirleri öğrencilerin okula kayıt ve devamıyla ilgili gerekli tedbirleri alırlar.
(2) Uygulamayla ilgili olarak;
a) Devamsızlık yapan öğrenciler, ders öğretmeni tarafından yoklama fişine/e-Okul sistemine işlenir.
b) Günlük toplam ders saatinin yarısından fazla derse gelmeyenlerin devamsızlığı bir gün, diğer devamsızlıklar ise yarım gün sayılır.
c) Özürsüz olarak art arda iki gün ve daha fazla devamsızlık yapan veya okula geldiği halde derse girmeyen öğrenciler hakkında disiplin işlemi uygulanır.
(3) Yurt içinde ve yurtdışında, bilim, tiyatro, spor, müzik, folklor, beceri yarışması ve benzeri eğitici-kültürel faaliyetlere ve bunların hazırlık çalışmalarına katılan öğrenciler, okula devam edemedikleri süre için izinli sayılır ve bu süre devamsızlık süresinden sayılmaz. Yurt içindeki faaliyetlere katılan öğrencilere millî eğitim müdürlüklerince, yurtdışındaki faaliyetlere katılan öğrencilere ise mahalli mülki idare amirlerince izin verilir. Bu öğrencilerin başarı durumlarının belirlenebilmesi için iki dönem puanı almış olmaları gerekir.
(4) Devamsızlık yapan öğrencilerin durumları, aynı gün içinde velisine e-Posta veya diğer bilişim araçlarıyla bildirilir. Ayrıca devamsızlığı alışkanlık haline getiren öğrencinin durumu, devamsızlığın her beşinci günü bitiminde velisine bildirilerek, varsa öğrencinin özür belgesini okul yönetimine teslim etmesi istenir. Özürsüz devamsızlığı 5 günü, toplam devamsızlığı 40 günü aşan öğrencinin velisi bilgilendirilerek okula devamının sağlanması istenir.
(5) Devamsızlık süresi özürsüz 10 günü, toplamda 45 günü aşan öğrenciler, ders puanları ne olursa olsun başarısız sayılır. Ancak kaynaştırma ve özel eğitim gerektiren öğrencilerin toplam devamsızlık süresi 60 gün olarak uygulanır. Devamsızlık nedeniyle başarısız sayılan ve öğrenim hakkı bulunan öğrenciler takip eden öğretim yılında okula devam ettirilir. Sınıf tekrarı hakkı bulunmayanların okulla ilişikleri kesilerek Açık Öğretim Lisesi veya Mesleki Açık Öğretim Lisesine gönderilir.
(6) Öğrencinin devamsızlığıyla ilgili velisine yapılacak tebligat işlemleri, iadeli taahhütlü postayla yapılır. Gerektiğinde ayrıca tebligatla ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda bilişim araçlarından da yararlanılır.
(7) Öğrencinin devamsızlık yaptığı süreye ilişkin özür belgesi veya yazılı veli beyanı, özür gününü takip eden en geç 5 iş günü içinde okul yönetimine verilir ve e-Okul sistemine işlenir. Zorunlu hallerde özür belgesinin teslim süresi okul yönetimince 20 iş gününü aşmamak üzere uzatılabilir.
(8) Telafi programlarına devam zorunludur. Öğrenciler devam etmek zorunda oldukları telafi programına ait özürlü özürsüz toplam ders saatinin en az altıda biri kadar devamsızlık yapmaları halinde, puanları ne olursa olsun başarısız sayılırlar.