Hangi mesleklere kariyer meslek denilmektedir?
657 sayılı Kanun'un 3'üncü maddesinde Kariyer kavramının ne olduğu açıklığa kavuşturulmuştur. Buna göre; devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanını sağlamaya kariyer denilmektedir.
Uygulamada ise 657 sayılı Kanun'un 36/A-11'inci maddesinde Kariyer meslekler sıralanmıştır. Buna göre; "Mesleğe özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle alınan; Başbakanlık, Bakanlık, Müsteşarlık ve bağımsız genel müdürlükler müfettiş yardımcıları ile bağlı müfettiş yardımcıları ve Diyanet İşleri Başkanlığı müfettiş yardımcıları, Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettiş Yardımcıları, Kamu Denetçiliği Kurumu Uzman Yardımcıları, Başbakanlık Uzman Yardımcıları, Vakıf Uzman Yardımcıları, Devlet Planlama Teşkilatı Uzman Yardımcıları; Devlet Personel Başkanlığı Devlet Personel Uzman Yardımcıları; Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Uzman Yardımcıları ....."kadrolarına yer verilmiştir.
Bu kadrolara yapılacak atamaların ne şekilde olacağı ilgili kurumların teşkilat kanunlarında ve bu kanunlar gereği çıkarılan yönetmeliklerinde düzenlenmiştir. Bu mesleklere yardımcı olarak başlanır 3 yıllık yetişme döneminden sonra yeterlik sınavında başarılı olunursa Uzman kadrolarına veya müfettiş kadrolarına atanılır, başarılı olunmazsa durumlarına uygun memur kadrolarına atanırlar. Bu çerçevede çıkarılacak kanunlarda özel düzenleme bulunmadığı sürece bu unvanlar arasında geçiş mümkün değildir. Sosyal Güvenlik Uzmanlığının Devlet Personel Uzmanlığına atanması ya da Vergi Müfettişinin Sosyal Güvenlik Uzmanlığına atanması mümkün değildir. Yani, yukarıda belirtilen unvanlar arasında sınavsız geçiş mümkün değildir.
Ancak, teşkilat kanunlarında yapılan düzenlemelerle kariyer meslekler arasında geçiş mümkün olabilmektedir. Özellikle yeni kurulan teşkilatların uzmanlıklarına diğer kamu kurumlarındaki kariyer meslek mensuplarının sınavsız atanmasına imkan sağlanabilmektedir.
Ayrıca, 657 sayılı Kanun'a göre, öğretmen, mühendis, mimar, doktor gibi unvanlı kadrolara da kariyer meslek kavramı kullanılmaktadır. Nitekim 657 sayılı Kanun'un 43'üncü maddesinde; "Kurumların 1, 2, 3 ve 4'üncü dereceli kadrolarına atananlara uygulanacak ek göstergeler, ilgililerin daha önce bulunmuş oldukları kariyerleri ile ilgili sınıf veya ekli I sayılı Cetvelin Genel İdare Hizmetleri Sınıfı (g) bölümünde belirtilen görevlerde kazanılmış hak aylık derecelerine göre alabilecekleri ek göstergelerden düşük olamaz" ifadesine yer verilmiştir.
Kariyer mesleklere sınavsız atama yapılır mı?
Kariyer mesleklere uzman yardımcısı veya müfettiş yardımcısı olarak sınavla atama yapılır bilahare ise sınavla uzman veya müfettiş kadrosuna atama yapılır.
Ancak, son yıllarda 375 sayılı KHK'de yapılan değişiklikle kariyer mesleklere sınavsız atamanın önü açılmıştır. Buna göre, daha önce 657 sayılı Kanun'un 36/A-11 maddesinde yer alan kariyer mesleklerde bulunmayanlardan ek göstergesi 3600 (dahil) ila 6400 (hariç) olarak tespit edilen yönetici kadro veya pozisyonlarında toplam en az üç yıl görev yapmış olanlar ilgili kuruma ait kariyer mesleklere ait kadro veya pozisyonlardan kurumlarınca tespit edilmiş olanlara atanmaktadır.
Örneklerle kariyer mesleklere sınavsız atamanın detayları
A Bakanlığında 3 yıl görev yapan bir idareci bakanlığın ilgili veya bağlı kurumuna atanabilir mi?
375 sayılı KHK'nin Ek 18'inci maddesine göre; Daha önce 657 sayılı Kanun'un 36/A-11 maddesinde yer alan kariyer mesleklerde bulunmayanlardan ek göstergesi 3600 (dahil) ila 6400 (hariç) olarak tespit edilen yönetici kadro veya pozisyonlarında toplam en az üç yıl görev yapmış olanlar sadece çalışılan kuruma ait kariyer mesleklere ait kadro veya pozisyonlardan kurumlarınca tespit edilmiş olan kadro veya pozisyonlarına atanma yapılabilmektedir.
Bu durumu örnekle açıklamak gerekirse; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nda 3 yıl Daire Başkanı olarak görev yapan bir kişi sadece Bakanlığın kariyer mesleklerine atanabilir, Bakanlığın ilgili kurumu olan Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü'nün Müfettiş kadrosuna ise atanamaz. Bakanlıkta uzman veya müfettiş kadrosuna atamak ise idarenin takdirindedir.
Sınavsız atananların mali hakları nasıl tespit edilir?
Kendi isteğiyle görevden ayrılanlar 375 sayılı KHK'nin sağladığı haklardan yararlanamaz. Dolayısıyla ilgililerin buna dikkat etmesi gerekmektedir. Yöneticilikten alınanların atanması için uygun boş kadro veya pozisyon bulunmaması halinde, bunlar için başka bir işleme gerek kalmaksızın, söz konusu kadro veya pozisyonlar ihdas edilmiş ve kurumların kadro veya pozisyon cetvellerinin ilgili bölümlerine eklenmiş sayılır. Bu şekilde ihdas edilmiş sayılan kadro ve pozisyonlar boşalması halinde, herhangi bir işleme gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılır.
Bu şekilde atananlardan ek göstergesi 3600 (dahil) ila 6400 (hariç) olarak tespit edilen yönetici kadro veya pozisyonlarında kesintisiz olarak en az iki yıl fiilen görev yapmış olanların mali hakları, atandıkları söz konusu kadro veya pozisyonlarda bulunmaları kaydıyla, atandıkları tarihi takip eden ay başından itibaren ikinci yılın sonuna kadar fiili çalışmaya bağlı ödemeler hariç, önceki görevine ait ödeme unsurları esas alınarak verilmeye devam edilir. Bu tarihten sonra ise kadrolarının mali hakları ödenmeye başlanır. Örneğin Daire Başkanı (Evli, 3 çocuklu ve eşi çalışmıyor) şu an 7.209 TL maaş alırken bu görevden alınarak 1/1 dereceli Kariyer Uzman olarak atandığında 6.427 TL yerine 7209 TL olacak ve iki yıl boyunca yeni artışlarla birlikte bu ödeme artarak devam edecektir.
Kesintisiz idarecilik önem arzetmektedir. İdareciliğin kesintili olması yani kesintili iki yıl olması halinde bu haklardan yararlanmak mümkün değildir.
Ahmet Ünlü - YeniŞafak