Ahmet KIVANÇ - Olcay AYDİLEK
Soma'da facianın yaşandığı kömür ocağı kapatılırken, işçilerin ücretleri merak konusu oldu. İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası'na göre, ocak yeniden açılıncaya kadar işçilerin ücretlerinin patron tarafından ödenmesi gerekiyor.
Soma'daki kömür ocağında yangının söndürülmesi amacıyla, ocağın girişine duvar örüldü. Yetkililer, maden, 'olay mahalli' olduğu için, yangının tamamen söndürülmesinin ardından ocakta delil incelemesi yapılacağını vurguladı. Savcıların ve bilirkişilerin yapacağı incelemelerin ardından ocağın tekrar üretime hazırlanacağı, bu hazırlığın ardından Çalışma Bakanlığı müfettişlerinin gelerek 'üretim yapılabilir' raporu vermesi gerekeceği belirtildi.
"İŞVEREN ÖDER"
Ocağın kapalı olduğu dönemde hayatta kalan işçilerin geçimlerini nasıl sağlayacakları merak ediliyor. Yetkililer, bu konunun 2012 yılında çıkarılan İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası'nda düzenlendiğini, "ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike" gerekçesiyle işin durdurulması halinde, yeniden açılıncaya kadar geçecek süre içerisinde işverenin ücreti ödemeye devam etmek zorunda olduğunu ifade etti.
YASA NE DİYOR?
Yasanın "İşin durdurulması" başlıklı 25. maddesinin 6. fıkrası şöyle:
"İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür."
Yasanın bu hükmü uyarınca işçiler sadece çıplak ücret alabilecekler. 'Dayıbaşı' sistemi çerçevesinde ürettikleri kömüre göre fazladan aldıkları ücreti ise bu dönemde alamayacaklar.
İŞVEREN KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDEN YARARLANAMAYACAK
İş Yasası'na göre, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında çalışma süresinin azaltılması veya en az 4 hafta süreyle faaliyetin tamamen ya da kısmen durdurulması halinde işçilerin ücretleri İŞKUR tarafından ödenebiliyor. Buna 'kısa çalışma ödeneği' deniyor. İşyerini geçici olarak kapatmak zorunda kalan işverenlerin, bu haktan yararlanma imkanı bulunuyor. Ancak, Soma Kömür İşletmeleri'nin bu haktan yararlanamayacağı belirtildi. Bunun için işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan bir nedenle işin durdurulması zorunluluğu aranıyor.
MADENLER NİÇİN KAPANMAZ?
Hükümetin, madenlere yönelik çalışma mevzuatını baştan aşağıya değiştirmeyi planladığı, bu çerçevede ilk olarak Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organisation-ILO) sözleşmesinin imzalanacağı, ILO'ya uyulana değin tüm madenlerde çalışmaların askıya alınacağı yönündeki iddialar, sektörde 'ihtiyatla' karşılandı.
Emekli EÜAŞ Genel Müdür Yardımcısı Muzaffer Başaran, Türkiye'de yılda 75 milyon ton dolayında kömür üretildiğini söyledi. Üretimin, bir bölümünün kapalı, bir bölümünün de açık sahalarda gerçekleştirildiğini kaydeden Başaran, "Açık sahaların üretime katkısı yüzde 90'dır. Soma gibi kapalı sahaların üretime katkısı da yüzde 10'dur" dedi.
Tüm kömür madenlerinde çalışmaların askıya alınmasının ya da madenlerin kapatılmasının elektrik üretiminde ciddi yansımaları olacağına dikkat çeken Başaran, "Türkiye, elektrik ihtiyacının yüzde 25'ini kömürden karşılıyor. Kömür üretimi düşerse, kapalı sahalarda üretim yapılan madenlerde üretim askıya alınırsa bazı santraller (Tunçbilek, Çatalağzı gibi) devre dışı kalır. Bu durum, elektrikte arz yönlü sorunların ortaya çıkmasına yol açar" dedi.