Milyonlarca memur, SSK'lı, Bağ-Kur'lu, tarım sigortalısının merakla beklediği emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesinde son dönemece girildi. Yasal düzenlemeyle 8 Eylül 1999'dan önce başlayanlardan 20 yılını dolduran kadınlar, 25 yılını dolduran erkekler yaş koşulu aranmadan emekli olabilecek ve prime dayalı bir sistem getirilecek. Böylece şartları tamamlayacak olanlar da kademeli emekli olacak. EYT'yi bekleyenlerin birinci adımda hizmet dökümünü çıkararak kapsamlı bir inceleme yapması gerekiyor.
EYT İÇİN ÖNEMLİ KRİTER; SON GÜNLER
Son 2520 gün hangi statüden emekli olunacağını belirleyecek. Bu tarihten önce sigortalı olanların SSK'dan emekli olabilmesi için 5 bin güne ulaşması gerekiyor.
İşe girişi olup primi yatırılmayanlar için zaman aşımı süresi olmayıp, dava açma hakkı bulunuyor. Çırak, stajyer olmadığı halde sigorta başlangıcı bu şekilde gösterilenler de deva açarak itiraz edebilir.8 Eylül 1999'dan önce yapılan askerlik için yapılacak borçlanma altın değeri taşıyor. Örneğin, 2001 yılında işe girmiş ancak 1998 yılında askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir. Bu tarihten önce banka sandıklarına tabi olanlar da emekli olabilecek. 18 yaşından küçükken ödenen primler, prim ödeme gün sayısına dahil ediliyor ve ayrıca işe giriş tarihi emeklilik yaşının tespitinde dikkate alınıyor.
Kasım sonunda açıklanması beklenen EYT yasası önceki emeklilik planlaması yapmaya başlayanların merak ettikleri bazı soruların yanıtları şöyle:
1- Eksik prim günlerimi yasa çıkmadan, şimdiden borçlanmamda fayda var mı?
EYT'yi beklerken hizmet dökümünü çıkararak ilk adımı atabilirsiniz. Doğum, askerlik borçlanması için yasanın çıkmasını beklemekte fayda var. Böylece ne kadar gün gün sayısına ihtiyacınız olacağını göreceksiniz. İhtiyacınız olan prim gün sayısı kadar borçlanmış olacaksınız. Asgari ücretin brütünün yüzde 30'unu, yurtdışında borçlanma yüzde 40'ını borçlanabilirsiniz. 1 Ocak 2023 tarihine kadar borçlanma tutarları değişmeyeceği için bir zararınız da olmayacak.
2- Doğum borçlanması işe başlangıç tarihini öne çeker mi?
Doğum borçlanması yaşı düşürmez, prim ödeme gün sayısını artırır. İki yıllık doğum borçlanması iki yıl erken emeklilik hakkı doğurur. Ancak bu durum yalnızca staj girişi ile ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olunun süre içindeki doğumların borçlanılması için geçerli. Diğer doğum borçlanmalarında yalnızca prim ödeme gün sayısı eklenir, emeklilik yaşı değişmez. Sigortadan sonra doğan 3 çocuğa kadar borçlanma hakkı var. Her bir çocuk için 720 gün kazanılabiliyor. Böylece üç çocuk için borçlanan kadın sigortalı 2160 gün kazanıp eksik primini tamamlayarak EYT'li olabilir.
3- Askerliği 1998 yılında yapanın sigorta başlangıç tarihi öne çekilir mi?
Askerlik borçlanmasıyla sigortalılık başlangıç tarihi borçlandırılan gün sayısı kadar geriye çekiliyor. Bu durum yaş olarak daha erken bir tarihte emeklilik imkanı sağlıyor. Örneğin; 2001 yılında işe girmiş ancak 1998 yılında askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir.
4- 1997 yılında işe girişim görünüyor ama primim yatırılmamış bu durumda ne yapmalıyım?
İşe girişiniz var ama prim yatırılmadıysa dava açmanız gerekiyor. Fiilen 8 Eylül 1999 öncesi çalışıp ancak sigorta girişi geç yapıldıysa da dava açma var. Her iki durumda da zaman aşımı süresi bulunmuyor. Ancak bu tarihten önce işe girdiniz ancak hiçbir şekilde sigorta girişiniz yapılmadıysa hak düşürücü süre nedeniyle dava açamazsınız. Yine stajyer, çırak olmadığı halde böyle başlatılanların da itiraz hakkı var. Prim belgeleri olan SGK'ya olmayanlar da mahkemeye başvurarak hizmet tespitine gitmeli.
5- İşe giriş tarihim Nisan 1999, geçen yıl yurtdışı borçlanması yaptım yaşı bekliyorum, EYT'den yararlanabilecek miyim?
Türkiye'nin 18 ülkeyle sosyal güvenlik anlaşması bulunuyor. Yurtdışındaki Türk vatandaşları da borçlanma ile EYT'li olabilir.
6- EYT kapsamında olanlar hangi statüden emekli olacak?
Hizmet dökümünde son 2 bin 520 gün hangi statüden (Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı) belirleyici olacak. EYT belirlenirken çeşitli kurumlardan sigortalı çalışanlar da değerlendirmeye alınıyor. Örneğin düzenleme işe başlangıç tarihi 1999 öncesi banka sandıklarında olanları da kapsayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açıp, şirket ortağı olup primlerini yatırmadığı için dondurulan günler yeniden kazanılabilecek. Geçmiş günlerini ihya edecek olanlar ihtiyaçları olan prim gün sayısı kadar asgari ücret üzerinden ödeme yaparak prim ekletebilecek.
7- 18 yaşından önce yapılan sigorta emekliliği öne çeker mi?
1 Nisan 1981'e kadar 18 yaşından küçükken yapılan sigorta süresi açısından başlangıç sayılıyor. 18 yaşından küçükken ödenen primler prim ödeme gün sayısına dahil ediliyor, işe giriş tarihi emeklilik yaşının tespitinde dikkate alınıyor. Bu tarihten sonra yapılan sigortada 18 yaşın doldurulduğu tarih dikkate alınıyor.1 Nisan 1981-8 Eylül 1999 tarihleri arasında emeklilik açısından sigorta başlangıcı tarihi için 18 yaşın doldurulduğu tarih arınıyor. 18 yaştan küçük başlangıçlar sigortalılık başlangıcı açısından dikkate alınmıyor.
8- Emeklilikte 2520 kuralı nedir?
Emeklilikte çalışılan en son ödenen 2520 gün prim ödemesi içinde hangi sigortalılık statüsünde prim ödendiğine bakılıyor. Bu süre içinde SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı sistemlerinden hangisinde fazla prim ödendiyse o sosyal güvenlik sistemi üzerinden emekli olunacağı anlamına geliyor.
EYT kapsamında emekli olacaklar için de emeklilik işlemleri bu sürede hangi statü daha fazla ise ona göre yapılacak.
HAZAL ATEŞ