Emekli olmak bütün çalışanların hayalidir. Ancak bazı durumlarda emeklilik için gerekli yaş şartı sağlanmış olmakla birlikte çok geç çalışmaya başlanması nedeniyle prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartlarının sağlanmaması söz konusudur. Bu durumda sigortalılar isterlerse o güne dek ödedikleri primleri SGK'dan alabilirler. Ancak bunun için bazı şartların varlığı gereklidir. Bir kişi prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi şartlarını sağlamış olsa bile yaşı doldurmamışsa emekli aylığı alamaz.
YAŞ TAMAM, PRİM EKSİKSE
Emekli olmak için gerekli yaş şartını doldurmuş olmasına rağmen, sigortalılık süresini veya prim ödeme gün sayısını dolduramamış bir kişi isterse SGK'ya ödediği primleri geri alabilir. Bu ödemeye yaşlılık toptan ödemesi denilmektedir. Bu durumda SGK'ya dilekçeyle başvuran kişiye o zamana kadar ödediği malullük, yaşlık ve ölüm sigortası primleri iade edilir. Prim iadesi yapılırken ödenmiş primler yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için güncelleme kat sayısı ile güncellenir ve bu tutar sigortalıya iade edilir.
HANGİLERİ İADE EDİLİR?
Yaşlılık toptan ödemesi alacak sigortalıya yalnızca malullük, yaşlılık ve ölüm primleri iade edilir. 4/a'lı ve 4/c'lilere işverenleri tarafından ödenen, 4/b'lilerin ise kendilerinin ödedikleri kısa vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primleri iade edilmez. Dolayısıyla yaşlılık toptan ödemesi alacak bir sigortalının ödediği prim ile iade alacağı tutar arasında farklılık olacaktır. Söz konusu sigortalının o dönemde kısa vadeli sigorta kollarından ve genel sağlık sigortasından yararlanmış olması nedeniyle bu sigorta kollarına ödediği primler iade edilmez.
YENİDEN ÇALIŞIRSA...
SGK'dan yaşlılık toptan ödemesi alan bir kişi daha sonra yeniden çalışmaya başlar ve adına sigorta primi ödenmeye devam edilirse, aldıkları ödemenin güncelleme kat sayısıyla güncellenmiş halini SGK'ya ödeyerek emekli olmaya hak kazanabilirler. Bu durumda sigortalının aldığı toptan ödeme tutarının yeniden çalışmaya başlanılan tarihe kadar geçen sürede güncellenmesi sonucu bulunan rakamı SGK'ya ödemesi gerekmektedir. Bu ödemeye de ihya denilmektedir.
İHYA masraflı olabilir
SGK'dan yaşlılık toptan ödemesi aldıktan sonra emeklilik umudunu kaybetmiş olmasına rağmen kendisine yeni bir iş bulan kişiler aldıkları toptan ödemeyi iade ederek, yani ihya yaparak yeniden emeklilik hayalleri kurabilirler. Ancak bu durumda zarar etmiş olacakları için toptan ödeme alma kararını çok dikkatli vermeliler.
Borçlanmayı da düşünün
Emekli aylığı almak için gerekli yaş şartını sağlamasına rağmen prim ödeme gün sayısını veya sigortalılık süresini doldurmayan kişilere tanınan yaşlılık toptan ödemesi hakkını kullanacak kişilerin çok dikkatli olmaları gerekmektedir. Çalışmasını sürdüremeyecek durumda olan kişiler eğer kesin olarak emekli olamayacaklarını düşünüyorlarsa bu yola başvurabilirler. Ancak genellikle kadın sigortalılarda söz konusu olan çok erken yaşta sigortalı olduktan sonra çalışmaya ara vermiş kişiler yaşı doldurmuş olmalarına rağmen prim ödeme gün sayılarını dolduramamışlarsa bu konuda borçlanma imkanlarını da değerlendirmeye çalışmalılar.
Tekrar emeklilik şansı
Hizmetlerin yeniden SGK nezdinde canlandırılması anlamına gelen ihya ile kişi çalışmalarının yeniden SGK tarafından değerlendirilmesini sağlamış olur. Geçmiş hizmetlerini ihya eden sigortalı çalışması sonrası sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartlarını sağladığı tarihte emekli olmaya hak kazanabilir.
'Artık iş bulamam' diyenler...
Toptan ödemeye karar verenlerin bu yönteme başvurma nedenleri artık iş bulamayacaklarına inanmaları. Yani yaşlanmak iş bulmanın önünde çok büyük bir engel. Bu durumda prim ödeme gün sayısını doldurmak için tek yol borçlanma.
YARIN: Çalışan aynı anda hem SSK'lı hem de Bağ-Kur'lu olabilir mi? Bu durum emeklilik döneminde aylığı artırır mı, ya da çalışana ne gibi avantajlar sağlar?
Okan Güray Bülbül / Akşam