Maaşta 19 vergide 36
Ekonomi yönetiminde sürekli vatandaşın cebinden yiyen çelişkiler yumağına bir ek daha... TÜİK, kamu çalışanlarının maaş artışlarında gözetilen yıllık enflasyonu yüzde 19 olarak duyurdu. Ancak harçlardan, cezalara kadar tüm vergi kalemlerinde baz alınan değerleme oranı yüzde 36 oldu. Mutfaktaki yangını büyüten tabloya ekonomistlerden ‘ateş kontrolden çıktı’ tepkisi geldi: Bu döngünün kaybedeni milyonlarca yoksul.
İstatistik Kurumu verilerine göre enflasyon ekim ayında artış kaydetti. Yıllık oran ise yüzde 19.89 oldu. Buna karşın akademisyenlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu ise 12 aylık artışı yüzde 49.87 olarak açıkladı. Gelecek yılın vergi, harç ve trafik cezalarına uygulanacak zam oranının belirlenmesinde kullanılan yeniden değerleme oranı da yüzde 36’ya çıktı. Söz konusu oranın geçen yıl yüzde 9 olması rekor artışı ortaya koydu.
‘KAĞIT ÜSTÜNDE OYUNLARLA ÇALIŞANIN MAAŞI, EKMEĞİ ÇALINIYOR’
Ana muhalefetten “Her saat yeni zam haberi geliyor. Bu açık enflasyon hileleriyle maaşlıların ekmeği çalınıyor” tepkisi geldi. Ekonomistler de ‘vergide başka maaşta başka’ tablosuna dikkat çekti: Bu döngünün kaybedeni, kendini enflasyona karşı koruma şansı olmayan 15 milyonluk yoksul kesim. Kontrolden çıkmış bir enflasyon ateşi var. Bir düzenleme gelmezse yandı gülüm keten helva. Enflasyonla mücadelede TÜİK MB’den daha etkin çalışıyor.
İŞÇİ, EMEKLİ, MEMUR TÜİK’E EZİLECEK
TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin aylık enflasyonu aylık yüzde 2,39 artarken, yıllık yüzde 19,89 oldu. Üretici ve tüketici fiyat farkının rekor kırdığı görülürken, ÜFE ise yüzde 46,3’e çıktı. ÜFE’deki söz konusu artış ise 2002 yılından bu yana en yüksek seviyede. Verilere göre yeniden değerleme oranı yüzde 36 olarak hesaplandı. Bu oran 2022’de vergi gelirlerine yansıyacak fakat, işçi ve memur zamları TÜFE oranına göre olacak.
Hızlı bir faiz indirimi dönemine giren Türkiye’de faiz-enflasyon sarmalı tutmuyor. Düşük faizle kur her hafta rekorlara imza atarken, öte yandan da enflasyon yüzde 20’ye tırmanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ekim ayına ilişkin tüketici fiyat endeksini (TÜFE) açıkladı.
Buna göre enflasyon aylık yüzde 2,39 artarken, yıllık yüzde 19,89 olarak gerçekleşti. Enflasyon eylülde aylık yüzde 1,25, yıllık ise 19,58 olarak açıklanmıştı. Piyasalarda genel kanı enflasyonun yüzde 20’nin üzerinde gerçekleşmesi yönündeydi.
Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 2,39, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 15,75, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 19,89 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 17,09 artış gerçekleşti. Çekirdek enflasyon ise (c endeks) yıllık yüzde 16,82’ye geriledi. Çekirdek enflasyon bir önceki ayda yüzde 16,98 seviyesinde gerçekleşmişti.
Enflasyon verileri sonrasında dikkat çeken üretici ve tüketici fiyat farkı da rekor kırdı. Üretici enflasyonu aylık yüzde 5,24 artarken, yıllık ise 46,31 olarak gerçekleşti. ÜFE’deki söz konusu artış ise 2002 yılından bu yana ki en yüksek seviyesinde. ÜFE, ekimde bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 37,34 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 36,20 artış gösterdi.
TÜFE rakamlarının mucizevi bir şekilde yüzde 20’nin altında tutulurken, ekonomistler üretici fiyatlarında hata olmadığını söylüyor. Bu ay yeniden değerleme oranı yüzde 36,2 olarak açıklandı. Bu artış aynı zamanda devletin vergi oranını da yansıtıyor.
Devletin vergileri yüzde 36 artarken işçinin memurun maaşları TÜFE’ye göre, yüzde 20 artacak. Yüzde 36,20 devletin vergi sistemimizdeki pek çok vergisel rakam, tarife, zam, ceza, istisna tutarı ve benzerinin belirlenmesinde kullanılıyor. Yani yeni yılda uygulanacak bazı vergi artışları, maktu harçlar ve damga vergisi, trafik para cezaları, diğer bazı cezalar, pasaport ve diğer değerli kağıt bedelleri, emlak vergisi yüzde 36.20’den hesaplanacak. İşçi, memur ve emeklilere verilecek zam ise enflasyon oranına göre hesaplanıyor.
‘5 YILDA YÜZDE 100’LÜK FARK VAR’
Ekonomist Hakan Kara, TÜFE’nin değerinin giderek azaldığını paylaştı. Kara “Yine de bir anlam atfedeceksek çekirdek enflasyon göstergesi olarak yönetilen/yönlendirilen fiyatlar hariç TÜFE’ye bakılabilir. Buna göre enflasyon yüzde 20,92. Yani politika faizinin neredeyse 5 puan üzerinde” dedi. Ekonomist İris Cibre de “ÜFE, TÜİK’in başarılı çalışmalarına rağmen yüzde 46,31. Böyle bir ÜFE-TÜFE makası yok. 1 seneden fazla süredir bu makas hep geniş geniş açık, nereye kadar TÜFE ye yansıtmamayı başaracaksınız?” diye konuştu. Ekonomist Cem Oyvat ise şu yorumu yaptı: “Sadece TÜFE enflasyonu değil; Yİ-ÜFE, TÜFE farkı da 26,42 puan ile (%46.31-%19.89) zirveye çıktı. 5 yıl önceye göre üretici fiyatları yüzde 199 artmışken, tüketici fiyatları bunun çok altında yüzde 104 artmış. Firmaların 5 yıl önceki kâr marjları neydi ki, böyle bir fark olabiliyor. TÜİK gittikçe inandırıcılığını kaybediyor.”
ÇALIŞAN YİNE MAĞDUR OLACAK
İYİ Parti Kalkınma Politikaları Başkanı Ümit Özlale “TÜFE enflasyonu ve diğer enflasyon göstergeleri arasındaki fark açılıyor. Enflasyonla mücadelede TÜİK’in TCMB’den daha etkin çalıştığı kesin. İşin trajik tarafı ise TÜİK memurlarının yoksulluk sınırının altında maaş alması ve ücret zamlarının TÜFE enflasyonuna göre belirlenmesi. İTO’nun İstanbul enflasyonu arasındaki fark, Ağustos’tan beri hızlı şekilde açılmaya devam ediyor” yorumunu yaptı.
'VATANDAŞ DÖVİZE VE ALTINA KOŞUYOR'
Sosyal medya hesabı üzerinden yorum yapan ekonomist Uğur Gürses “Benim hesabıma göre, aşırı uçta artan ve düşen değerler budanmış (trimmed) enflasyon yüzde 23,7. Siz çekirdeğe bakmaya ve faiz düşürmeye devam edin; vatandaş döviz-altına koşarak kendini korumaya, ülke de enflasyon-devalüasyon döngüsüne devam etsin. Bu döngünün kaybedeni, kendini enflasyona karşı koruma şansı olmayan ve harcanabilir geliri bu enflasyonla budanan ve giderek daha fazla yoksullaşan 15 milyonu aşan yoksul kesim olacak” dedi. Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir de “Veri TÜİK’e göre gerçekçi. Ama ben hala hesaplamada kullanılan, derlenen fiyatların da paylaşılmasının inandırıcılığı arttıracağı kanaatindeyim” diye konuştu.
‘SON 16 YILIN REKORU UMARIM CUMHURBAŞKANI YETKİ KULLANIR’
Rakamları değerlendiren ekonomist Prof. Dr. Burak ARZOVA ise şu paylaşımı yaptı: “Dün söylemiştim. Eğer enflasyon aylık yüzde 2,5 ve üstü gelseydi yıllık enflasyon yüzde 20 üzerinde olacaktı ama ne şanslıyız ki ekim ayı aylık enflasyonu yüzde 2,39 geldi ve yıllıkta yüzde 20 altında kalarak yüzde 19,89 oldu.” Vergi uzmanı Ozan Bingöl de “İki ay önce neler olabileceğini yazmıştık. TÜİK’in açıkladığı verilere göre Yeniden Değerleme Oranı (YDO) yüzde 36,20 olarak gerçekleşti. YDO son 16 yılın rekoruna ulaştı. Umarız Cumhurbaşkanı yetki kullanır, aksi halde 2022 her alanda olduğu gibi vergilerde de çok zor geçecek” dedi.
FAHİŞ FİYAT DENETİMLERİ DE GIDAYI DURDURAMADI
TÜİK verilerine yıllık bazda bakıldığında; en düşük artış yüzde 5,29 ile haberleşme grubunda gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, yüzde 7,88 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 8,08 ile giyim ve ayakkabı ve yüzde 13,12 ile eğlence ve kültür olarak gerçekleşti. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 27,41 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 25,23 ile lokanta ve oteller ve yüzde 23,03 ile ev eşyası oldu. Fahiş fiyat denetimlerine rağmen ekim ayında gıda enflasyonu durmadı.
‘ENFLASYONLA MÜCADELE TÜİK’E KALDI’
Ekonomist Refet Gürkaynak “Merkez Bankası sadece faiz indirmeye kadir olunca enflasyon ile mücadele TÜİK’e kalmış olabilir mi?” yorumunu yaptı. Prof. Dr. Özgür Demirtaş ise “Gerçek Enflasyon yüzde 50. Net” paylaşımını yaptı. Ekonomist Murat Sağman da şunları aktardı: “TÜİK Ekim 2021 TÜFE enflasyonunu yüzde 2,39 olarak açıkladı. Yıllık enflasyon yüzde 19,89 oldu. ENAG Ekim 2021 aylık yüzde 6,90 yılık yüzde 49,87 olarak açıkladı. Faiz düştükçe, Türk Lirası değer kaybettikçe, enflasyon yükselmeye devam ediyor.”
EKONOMİSTLERİN HESAPLAMASI: YILLIK YÜZDE 50
Ekonomist Refet Gürkaynak “Merkez Bankası sadece faiz indirmeye kadir olunca enflasyon ile mücadele TÜİK’e kalmış olabilir mi?” yorumunu yaptı. Prof. Dr. Özgür Demirtaş ise “Gerçek Enflasyon yüzde 50. Net” paylaşımını yaptı. Ekonomist Murat Sağman da şunları aktardı: “TÜİK Ekim 2021 TÜFE enflasyonunu yüzde 2,39 olarak açıkladı. Yıllık enflasyon yüzde 19,89 oldu. ENAG Ekim 2021 aylık yüzde 6,90 yılık yüzde 49,87 olarak açıkladı. Faiz düştükçe, Türk Lirası değer kaybettikçe, enflasyon yükselmeye devam ediyor.”
VERGİ MAAŞ ZAMMINDAN FAZLA
Ekim ayı baz alınarak 12 aylık ortalamalara göre, 100 liranın son 5 yıllık hesabı ise şöyle; 100 liranın 2017’de TÜFE karşısında 110 liraya çıktığı görülürken, ÜFE’de artış neredeyse 115 lira. 2019’da aynı oran 148 lirayı geçerken, ÜFE 173 liraları aşıyor. 2021’de de makas iyice açılıyor. 100 liranın 2021’de TÜFE karşısında 193 lira, ÜFE’de artış ise 258 lira. Yani bu tabloya göre, küçük bir azınlığın maaşlarına 93 lira zam gelirken, vergilere 153 lira zam yapılıyor.
‘TURPUN BÜYÜĞÜ HEYBEDE’
CHP Tekirdağ Milletvekili ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak “Bağımsız iktisatçılardan oluşan Enflasyon Araştırma Grubuna göre ise 12 aylık enflasyon yüzde 49,87. Üretici enflasyonunda ise tarihi rekor var. Ekim’de yıllık üretici enflasyonu yüzde 46,31. Yine bu dönemde, ara malı fiyatları yüzde 53,20, Enerji fiyatları yüzde 72,63 artış göstermiş. Bunların bir süre sonra tüketiciye yansıması ise kaçınılmaz. Üretici ve tüketici enflasyonu arasındaki makas ‘turpun büyüğü heybede’ diye bağırıyor. Ekimde üretici enflasyonu tüketici enflasyonun 26,42 puan üzerinde. Bu da ayrı bir rekor. Eylül’de yayımlanan OVP, ‘2021 sonu için enflasyon yüzde 16,2 olacak’ dedi. TCMB geçen hafta bu tahmini çöpe attı. ‘Enflasyon yıl sonunda yüzde 18,4 olacak’ dedi. Son iki ayda enflasyon sadece yüzde 2,3 olacak da bu son tahmin de tutacak. Bu da artık çok zor” dedi
Kaynak : Karar