Garip ama mevcut mevzuata göre bazılarının ölüsü daha kıymetlidir. Ayrıca, bazılarının ölüm yardımı maaş katsayısındaki artışa göre belirlenmekteyken, maaş katsayısındaki artıştan etkilenmeyen büyük bir kesim de bulunmaktadır. İsterseniz konunun nasıl olduğunu izah edelim.
Milletvekillerine yapılan ölüm yardımı daha mı fazla?
3671 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Ödenek, Yolluk ve Emekliliklerine Dair Kanunun Ölüm Yardımı başlıklı 7'nci maddesinde; "Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin ölümleri halinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile ek ve değişikliklerine göre en yüksek devlet memurunun almakta olduğu aylığın (ek gösterge dahil) oniki aylık tutarı ölüm yardımı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinden usulü dairesinde ve resen ödenir.
Yasama organı üyeliği sona erenler için bu yardım ölüm tarihi itibariyle birinci fıkraya göre hesaplanacak miktarın yarısı tutarında olmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinden ödenir. Bu madde uyarınca ölüm yardımı yapılanlara diğer mevzuat hükümleri ile öngörülen ölüm yardımları yapılmaz. Bu maddenin tatbikinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 208'inci maddesi hükümleri uygulanır" hükmüne yer verilmiştir.
Bu hükme göre milletvekili iken vefat edenler için 9500 * 0,130597 =1.240,67 *12 = 14.888 TL ölüm yardımı yapılacaktır. Ancak, milletvekilliği sona erenlerin ölmesi halinde ise 14.888/2 = 7.444 TL'dir.
Memurların ölmesi halinde ölüm yardımı
657 sayılı Kanun'un ölüm yardımı ödeneğini düzenleyen 208'inci maddesinde; "Devlet memurlarından; memur olmayan eşi ile [ikiden fazla dahi olsa] aile yardımı ödeneğine müstahak çocuğu ölenlere en yüksek devlet memuru aylığı (ek gösterge dahil) tutarında, memurun ölümü halinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında ölüm yardımı ödeneği verilir. Ölüm yardımı ödeneği, hiçbir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ve ödeme emri aranmaksızın saymanlarca derhal ödenir. Bu yardım borç için haciz edilemez" hükmüne yer verilmiştir.
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için En Yüksek Devlet Memuru ifadesi kullanılmaktadır. Buna ödenen gösterge ve ek gösterge tutarı olan 1500+8000 rakamı toplamının memur maaş katsayısı ile çarpımından oluşan tutara ise En Yüksek Devlet Memuru Aylığı ifadesi kullanılmaktadır.
Buna göre ölen devlet memuruna 9500 * 0,130597 = 1.240,67 * 2 = 2.481 TL tutarında ölüm yardımı ödenecektir. Bu ödemeden herhangi bir kesinti yapılmayacaktır.
Ayrıca, 5510 sayılı Kanun'un 37'nci maddesi gereğince gerekli şartlar yerine getirilmişse yukarıda belirtilen 2.481 TL'nin yanında ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 2019 yılı için belirlenen 716 TL tutarındaki cenaze ödeneği de verilecektir.
Yine memur olmayan eş ile aile yardımı ödeneğine müstehak çocuğu ölenlere ise 1.240,67 TL tutarında ölüm yardımı ödenecektir. Sigortalıların eş ve çocuklarının ölümü halinde ise herhangi bir ödeme yapılmamaktadır.
Sigortalının ölmesi halinde yapılacak ölüm yardımı
5510 sayılı Kanun'un evlenme ve cenaze ödeneği başlıklı 37'nci maddesinde; "İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malüllük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulu'nca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. Cenaze ödeneğinin üçüncü fıkrada sayılanlara ödenememesi ve sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırılması durumunda, üçüncü fıkrada belirtilen tutarı geçmemek üzere belgelere dayanan masraflar, masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir. 4'üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan ölenlerin hak sahiplerine kendi kurumları tarafından ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin yapılması halinde, kurum tarafından cenaze ödeneği ödenmez" hükmüne yer verilmiştir.
Konu ile ilgili olarak SGK Yönetim Kurulu'nca alınan 25/12/2009 tarihli ve 2009/407 sayılı karar ile 2010 yılından başlamak üzere bundan böyle her yıl bir önceki yıl için Türkiye istatistik Kurumu Başkanlığı tarafından açıklanan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) değişim oranında artırılmasına bu şekilde hesaplanarak bulunacak rakamlardaki kuruşların liraya iblağ edilmesine ve konunun Bakan onayına sunulmasına karar verilmiş ve 31/12/2009 tarihli ve 179679 sayılı Bakanlık Makamı Olur'u ile onanmıştır. Bu tarihten sonra da TÜFE oranında arttırılmıştır. 2018 yılı TÜFE oranı % 20,3 olarak açıklanmıştı.
Bu hüküm çerçevesinde; 2019 yılı için Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu'nca belirlenen ve Bakan tarafından da onaylanan cenaze ödeneği 716 TL'dir. Bu tutar yılda bir defa belirlenir ve maaş katsayısındaki artıştan etkilenmez.
Ancak, 5434 sayılı Kanun kapsamında olan emekliler için ödenecek ölüm yardımı tutarı ise 5434 sayılı Kanun'un ek 4'üncü maddesi gereğince emeklinin bir aylık tutarı kadardır. Bu tutar ise her emekli için farklıdır. Görüleceği üzere, ölüm yardımı ölen sigortalıdan sigortalıya değişmekte ve kimine 14.888 TL, kimine 2.481 TL, kimine de 716 TL ödenmektedir. Bu işin adil olup olmadığını hiçbir yorum yapmadan okuyucuların takdirine bırakıyoruz.
Ahmet Ünlü - YeniŞafak