Akaryakıtta oran düştü, vergi arttı

Tür­ki­ye oto­mo­tiv pa­za­rı, son yıl­lar­da ser­gi­le­di­ği sa­tış per­for­man­sıy­la dik­kat çe­ki­yor. 2010’dan bu ya­na 750 bin ade­din al­tı­na düş­me­yen sa­tış­lar sa­ye­sin­de araç par­kı 18 mil­yon ade­din üze­ri­ne çık­tı. Bu­na kar­şın Tür­ki­ye dün­ya­nın en pa­ha­lı akar­ya­kı­tı­nın sa­tıl­dı­ğı ül­ke­ler­de zir­ve­ye oy­nu­yor.

EPDK fren yap­tır­dı

Ener­ji Pi­ya­sa­sı Dü­zen­le­me Ku­ru­lu­’nun (EPDK) dev­re­ye gir­me­siy­le fi­yat­lar­da­ki zir­ve ya­rı­şı dur­du. EPDK, İs­tan­bul için ta­van fi­yat be­lir­le­ye­rek ben­zi­nin 5.08 li­ra, mo­to­ri­nin ise 4.42 li­ra­nın üze­ri­ne çık­ma­sı­nı en­gel­le­di. 2 ay sü­rey­le ge­çer­li ola­cak ta­van fi­ya­ta rağ­men akar­ya­kıt­tan alı­nan yük­sek ver­gi­ler, ben­zin ve mo­to­ri­ni tü­ke­ti­ci­le­rin en bü­yük gi­der ka­lem­le­ri ara­sı­na yaz­ma­sı­na ne­den olu­yor.  

Akar­ya­kıt fi­yat­la­rı bü­yük öl­çü­de ham pet­rol fi­yat­la­rı­na bağ­lı ola­rak be­lir­le­ni­yor. Ham pet­rol ise do­lar­da­ki ha­re­ke­te ol­duk­ça du­yar­lı. 2005 yı­lı­nın ba­şın­da ham pet­ro­lün va­ril fi­ya­tı 50 do­lar­dan iş­lem gö­rü­yor­du. Bu dö­nem­de do­lar ku­ru 1.36 li­ray­ken bir lit­re ben­zi­ne 2.30 li­ra, mo­to­ri­ney­se 1.86 li­ra öde­mek ye­ter­liy­di.

Ham pet­rol 99 do­lar

Ara­dan ge­çen 10 yı­lın ar­dın­dan ham pet­ro­lün va­ril fi­ya­tı 100 do­lar se­vi­ye­si­ne ka­dar ulaş­tı. Bel­li dö­nem­ler­de 140 do­la­ra ka­dar ula­şan pet­rol fi­ya­tı, bu­gün iti­ba­riy­le 99 do­lar­dan iş­lem gö­rü­yor. Ya­ni 10 yıl­da ham pet­ro­lün va­ril fi­ya­tı yüz­de 100 yük­sel­di. Ay­nı dö­nem­de do­lar ku­ru yüz­de 64 ar­tış­la 2.23 li­ra se­vi­ye­si­ne ulaş­tı.

 Tür­ki­ye­’de özel­lik­le de son 2-3 yıl­da ya­şa­nan fi­yat ar­tış­la­rı ka­fa ka­rış­tı­rı­yor. 2012’den bu ya­na 100 do­lar se­vi­ye­sin­de tu­tu­nan ham pet­rol fi­yat­la­rı­na kar­şın ben­zin ve mo­to­ri­ne cid­di mik­tar­da zam ya­pıl­dı. 2012’de ben­zin 4.31, mo­to­rin­se 3.79 li­ra­dan sa­tı­lı­yor­du. Ham pet­rol va­ril fi­ya­tı sa­bit kal­ma­sı­na rağ­men 2012’den bu ya­na ben­zi­ne yüz­de 17.6, mo­to­ri­ne ise yüz­de 16.6 ora­nın­da zam ya­pıl­dı. Üs­te­lik EPD­K’­nin ta­van fi­yat uy­gu­la­ma­sı ol­ma­say­dı ar­tış çok da­ha faz­la ola­cak­tı.



Oran düştü vergi arttı

Akar­ya­kıt fi­ya­tın­dan hem ÖTV hem KDV alı­nı­yor. 2001’de lit­re­si 2.30 li­ra­dan sa­tı­lan 95 ok­tan ben­zi­nin yüz­de 74’ü ya­ni 1.71 li­ra­sı ver­giy­di. Ara­dan ge­çen za­man­da akar­ya­kıt­ta­ki ver­gi oran­la­rı dü­şü­rül­dü. Bu­na rağ­men fi­yat­lar­da­ki ar­tış, öde­nen ver­gi­yi yük­sel­ti­yor. Bu­gün 5.07 li­ra­dan sa­tı­lan ben­zin­de­ki ver­gi ora­nı yüz­de 62’ye ka­dar ge­ri­le­di. Fa­kat ben­zin­den alı­nan top­lam ver­gi tam 3.14 li­ra­ya yük­sel­di. Bir baş­ka de­yiş­le 10 yıl için­de ver­gi oran­la­rı 12 pu­an dü­şü­rül­se de, dev­le­tin ka­sa­sı­na lit­re ba­şı­na faz­la­dan 1.43 li­ra gir­me­ye de­vam edi­yor.

En pahalı Beş ülkeden biri

Tak­vim­ler 2002’i gös­te­rir­ken 95 ok­tan ben­zi­nin lit­re fi­ya­tı 1.64 li­ray­dı. O dö­nem­de do­lar ise bu­gü­nün pa­ra­sıy­la 1 li­ra seviyesindeydi. Bu dö­nem­den 2014’e ka­dar ben­zi­ne ge­len zam ora­nı TL bazından yüz­de 210’u bul­du. Bu artış Dolar bazında ise yüzde 129 olarak gerçekleşti. Böylelikle Türkiye benzinin en pahalı olduğu 5 ülke arasına girdi.



En çok zam motorine

Bugün bir litre benzin 5.08, motorin ise 4.42 liradan satılıyor. Benzinin fiyatı son 10 yıl baz alındığında ise yüzde 120.4, motorinin litresiyse yüzde 137.6 pahalılaştı. Bir başka değişle, 2005’te 50 litrelik bir depoyu 95 oktan benzinle doldurmanın maliyeti sadece 115 lirayken, bugün itibariyle 253.5 liraya yükseldi. Motorindeyse durum daha da vahim. 2005’te 50 litre motorine sadece 93 lira ödemek yeterliyken bugün itibariyle aynı işlem için tam 221 lira gerekiyor.

GÖKHAN KARA - BUGÜN GAZETESİ