Yeni Şafak · Ahmet Ünlü - Milyonlarca memuru ilgilendiren Disiplin Yönetmeliği'ndeki sorunlu alanlar

Bu yazımızda milyonlarca memuru yakından ilgilendiren 30 Nisan 2021 tarihli Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’ndeki sıkıntılı konuları örneklerle açıklamaya çalışacağız.

Disiplin amirlerinin soruşturma yapmaları sona erdi
Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği ile birlikte disiplin soruşturması sürecinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Uygulamada karşılaşılan bir çok sorunun yönetmelikte çözüme kavuşturulduğu, bunun yanında da bazı düzenlemelerin sorunlar çıkardığı görülmektedir. Özellikle savunma alanla soruşturma yapan ayrımı önemli bir değişiklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda uygulamada ciddi sorunlar çıkmaya başladığını söyleyebiliriz.

Yönetmeliğin disiplin soruşturması başlıklı 28'inci maddesinde; “Disiplin cezası verilebilmesi için memur hakkında soruşturma açılması zorunludur. Soruşturma yapılmadan disiplin cezası verilemez. Disiplin soruşturması, memurlar arasından görevlendirilen muhakkik ya da teftiş, denetim ve soruşturma yapmakla görevli memurlar eliyle yapılır. Disiplin soruşturmasında birden fazla memur birlikte görevlendirilebilir. Disiplin soruşturmasında muhakkik görevlendirilmesi hâlinde muhakkik, hakkında soruşturma yapacağı memurdan hiyerarşik olarak alt seviyede olamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

Bu hükme göre disiplin amirleri doğrudan soruşturma yapamazlar. Disiplin soruşturmasını, memurlar arasından görevlendirilen muhakkik ya da teftiş, denetim ve soruşturma yapmakla görevli memurlar eliyle yaptırmak zorundadırlar. Daha önceki yönetmelikte böyle bir kısıtlama bulunmamaktaydı.

Yeni Yönetmeliğe göre muhakkik veya müfettişler savunma alabilirler mi?
Yönetmeliğe göre müfettişlerin veya muhakkiklerin soruşturma sürecinde savunma almaları mümkün değildir. Yani soruşturmayı yapan müfettişler önceki düzenlemeye göre savunma alabilirlerken şimdiki düzenlemeye göre sadece soruşturma yapıp rapor hazırlamakta ve savunma işini disiplin amirlerine bırakmaktadırlar.

Daha açık ifade ile savunma alma yetkisi sadece disiplin amirlerine verilmiştir. Bu konuda 657 sayılı Kanun'da herhangi bir değişiklik olmadığına göre yönetmelikle soruşturma yapanların savunma alamamalarının kısıtlanması sorgulanabilir. Çünkü önceki yönetmeliğe göre müfettişlerin savunma almalarının önünde bir engel olmadığı için müfettişler savunma almaktaydılar. Hatta tartışmalı olmakla birlikte muhakkikler de savunma almaktaydılar. Öyleyse kanunda değişiklik olmadığı halde bu kısıtlamanın izahı biraz zor olacaktır.

657 sayılı Kanun'a göre müfettişler savunma alabilirler mi?
657 sayılı Kanun'un Savunma Hakkı başlıklı 130'uncu maddesinde; “Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.” hükmüne yer verilmiştir.

Bu hükme göre memurlar hakkında soruşturma yapanların savunma alabilecekleri açıkça belirtilmiştir. Ancak yönetmeliğe göre sadece disiplin amirleri savunma alabilmektedirler. Dolayısıyla kanunun 130'uncu maddesi ile yönetmelik arasında çelişki olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü kanunla kısıtlanmayan bir hususun yönetmelikle kısıtlanması mümkün değildir.

Yönetmeliğin 'Savunma' başlıklı 30 uncu maddesinde; “Memura savunma hakkı tanınmadan disiplin cezası verilemez. Savunma, soruşturma sürecinin son aşamasında disiplin amiri tarafından istenir. Savunma, memur hakkındaki iddialar, bu iddiaların dayandığı deliller, isnat edilen fiil veya hâllerin hukuki nitelendirmesi ve 657 sayılı Kanun'un 125'inci maddesinde sayılan fiil veya hâllerden hangisinin kapsamına girdiği bent ve alt bent belirtilerek istenir. Memur, yetkili kurulun veya disiplin amirinin yedi günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapar…” hükmüne yer verilmiştir.

Bu hükme göre savunmanın soruşturma sürecinin son aşamasında disiplin amiri tarafından alınması gerekmektedir. Bu çelişkinin düzeltilmesinin uygun olacağını düşünüyoruz.

Savunmanın sadece disiplin amirleri tarafından alınmasının oluşturacağı sorunlar
Soruşturma yapan ile savunma alanların farklılaştırılması objektif sonuçlar doğurabilir diye düşünülse de uygulamada birçok soruna yol açabilmektedir. Özellikle müfettişlerin yaptığı soruşturmalar uzmanlık gerektirmekte ve soruşturma sonucunda ortaya çıkan rapora göre savunmanın disiplin amirleri tarafından alınması insicamı bozabilmektedir. Her disiplin amirinden disiplin sürecine hakim olmasını beklemek rasyonel değildir. Dolayısıyla disiplin raporuna göre amirlerin raporu anlayıp savunma istemesi birçok soruna yol açabilecektir. Bize göre yönetmelik kanuna uygun hale getirilmeli ve soruşturma yapanların savunma almalarına engel olunmamalıdır. Ayrıca disiplin amirlerinin soruşturma yapmalarının önü de kapatılmamalıdır.

Diğer yandan, yeni yönetmelikle uygulamada var olan muhakkiklik görevi yazılı hale getirilmiş, müfettişler muhakkik durumuna düşürülmüştür. Yani, uygulamada var olan ancak mevzuatta yer almayan muhakkiklik uygulaması yazılı hale getirilerek bunların çalışma usul ve esasları açıkça belirtilmiştir. Yönetmeliğin Muhakkikin Çalışma Usulü başlıklı 29’uncu maddesinde muhakkikin görev ve yetkileri detaylı bir şekilde açıklanarak uygulamaya resmiyet kazandırılmıştır. Getirilen bu düzenleme yerinde olmakla birlikte uzmanlık gerektiren müfettişliğin muhakkik seviyesine çekilerek savunma almalarının engellenmesi ile disiplin amirlerinin soruşturma yapmasının engellenmesi uygun olmamıştır.

Yönetmelik değişikliği öncesinde kimi kurumlarda muhakkikler savunma alabilirken kimi kurumlarda ise savunma almamaktaydılar. Bunun sebebi ise idari yargıda muhakkiklerin savunma alamayacakları yönünde verilen kararlardı. Ancak aksi yönde de verilen kararlar bulunmaktaydı.

Sonuç olarak bize gelen bilgilere göre müfettişlerin savunma alamamaları uygulamada ciddi sorunlar çıkarmaya başlamıştır. Özellikle müfettişliğin uzmanlık gerektiren bir meslek olması dikkate alındığında savunma alınmadan yapılan soruşturmaların eksik olduğunu düşünüyoruz. Zira disiplin amirlerinin savunma alma konusunda tek başlarına yetersiz kalacakları da düşünüldüğünde ilave olarak gereksiz iş yükü oluşturacağı aşikardır. Bunlara ilaveten çok sayıda personeli olan kurumlarda savunma alınmasının disiplin amirlerine bırakılması ciddi bir karmaşa çıkaracaktır diye düşünüyorum. Bizden hatırlatması.