Milli Eğitim eski Müsteşarı ve halen YÖK üyeliğini görevini yürüten M. Emin Zararsız, liseye geçiş sistemine yönelik önerilerini sosyal medyadan paylaştı

Emin Zararsız'ın açıklamalarını aşağıda bölümler halinde yayımlıyoruz

TEOG SONRASI SÜRECE DAİR DEĞERLENDİRMELER DEVAM EDİYOR

TEOG'un kaldırılmasından sonra liseye geçiş için oluşturulacak yeni sistem tartışmaları devam etmektedir. Sn. Başbakan 18 Mart Üniversitesi açılışında, MEB Sn. İsmet Yılmaz ise bir TV mülakatında yeni sisteme dair açıklamalarda bulundular. Medyada da eğitim köşe yazarları ile bazı köşe yazarlarının ve eğitimcilerle yapılan mülakatlarda yeni sistem önerileri yer almaktadır.

HERKESİ MEMNUN EDECEK BİR SİSTEM ÖNERİSİ OLMAZ

Bu tweet zincirinde bazı önbilgilerden sonra ilköğretimden ortaöğretime geçiş sistemine dair önerilerimi sıralayacağım.

Önerilen her sistemin kendi içinde barındırdığı avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadır. Herkesi memnunedecek bir sistem kurmak mümkün olamayacağı gibi, herkesin memnun olduğu bir sistemden de başarı beklemek mümkün değildir. Bir sistem kurgulanıyorken toplumun alışkanlıkları, gelenekleri, kültürü, tecrübeleri göz ardı edilemez, edilmemelidir. Bir ülkede çok başarılı şekilde uygulanan bir sistem, başka bir ülkede yığınlarla sorunlara yol açabilir. Bunun da örnekleri çoktur.

ÇOK UZUN YILLARDIR MERKEZİ SINAV VAR, SADECE UYGULANMA BİÇİMLERİ FARKLI

İlköğretimden ortaöğretime geçişte çok uzun yıllardır merkezi sıralama/eleme sınavına dayalı merkezi yerleştirme sistemi uygulanmaktadır. Bu anlamda OKS, SBS ve TEOG arasında bir fark yoktur. Hepsi aynı sistemin farklı uygulanma biçimleri olup ayrı sistemler değildir.

İlköğretimden ortaöğretime geçişte ya sıralama/eleme sınavına dayalı bir yerleştirme sistemi veya sıralama/eleme sınavı olmaksızın bir yerleştirme sistemi veyahut bu iki sistemin karması olan bir yerleştirme sistemi kurgulanabilir. Sınavlı ve sınavsız geçiş sistemlerinin de kendi içinde farklı uygulama biçimleri kurgulanabilir.

ÖZEL AMAÇLI LİSERE GİDEN ÖĞRENCİ SAYISI YÜZDE 10'U OLUŞTURUYOR

Ayrıca açıköğretim lisesi, açık öğretim imam hatip lisesi, mesleki açıköğretim lisesi olmak üzer 3 tür açıköğretim lisesi bulunmaktadır.

Bu lise türlerinden fen, sosyal bilimler, güzel sanatlar ve spor liseleri özel amaçlarla kurulmuş lise türleridir.

2017-18 eğitim öğretim yılında 302 fen lisesinde 33.300 kontenjan, 93 sosyal bilimler lisesinde 8.900 kontenjan, 81 güzel sanatlar lisesinde 4.700 kontenjan ve 70 spor lisesinde 5.550 kontenjan bulunmaktadır. Bu verilere göre özel amaçlarla kurulmuş bu 4 lise türünde toplam 52.450 kontenjan bulunmaktadır. Bilimsel verilere göre coğrafi bölgelere göre değişmekle birlikte toplumlarda % 3 ila % 10 arasında üstün yetenekli kişi bulunmaktadır.

Resmi istatistiklere göre 8. sınıflarda toplam 1.162.000 civarında öğrenci bulunmaktadır. Üst oran olan %10 esas alındığında, yaklaşık 116.000 civarında üstün yetenekli öğrenci olduğu kabul edilebilir.

ÖNERİLER 1: 
TÜM DERSLERDEN HER İKİ DÖNEM BİRER YAZILI MERKEZİ SINAVLA OLMALI

Bütün bu ön bilgilerden sonra liselere yerleştirme sistemi için önerilerim aşağıdaki gibidir.

Öncelikle 3-12 veya 5-12. sınıflarda tüm derslerden her iki dönem birer yazılı sınav merkezi olarak yapılmalıdır. Bu sınavın amacı öğrenci, öğretmen, okul, okul yöneticisi, ilçe ve il yöneticisi, ilçe ve il eğitim performansının ölçülmesi olmalıdır. Bu sınav hem tüm okullarda müfredatın aynı anda takibini mümkün kılacak hem de "hormonlu not" gibi algıların önüne geçecektir.

ÖNERİLER 1: 
FEN LİSESİ GİBİ ÖZEL AMAÇLI LİSEYE MEZUNİYET NOTU, 4 ANA DERS NOTU ORTALAMASI VE ÖĞRETMENLER KURULUNUN NERDİĞİ ÖĞRECİ GİREBİLMELİ

Sadece fen, sosyal bilimler, spor ve güzel sanatlar liseleri ile Bakanlık tarafından belirlenmiş nitelikli (proje) liselere merkezi sınavla ve merkezi yerleştirme ile öğrenci yerleştirilmelidir.

SPOR VE GÜZEL SANATLAR LİSELERİ İÇİN EK OLARAK MERKEZİ YETENEK SINAVI YAPILMALI

Spor ve güzel sanatlar liseleri hariç bu sınava ortaokul mezuniyet notu mesela en az 90/100; Türkçe, matematik, fen bilgisi, edebiyat gibi derslerden her bir ders için dört yıllık ortalaması mesela en az 90/100 olan ve öğretmenler kurulu tarafından önerilen öğrenciler girebilmelidir.

Spor ve güzel sanatlar liselerine ise bu alanlardaki derslerden dört yıllık ortalaması belirli bir puanın üstünde olan ve öğretmenler kurulu tarafından önerilen öğrencilerin katılabileceği merkezi olarak yapılacak yetenek sınavına göre ve merkezi yerleştirme ile öğrenci yerleştirilmelidir.

DİĞER TÜM LİSELER İÇN ADRES KAPSAMI OLUŞTURULMALI

Yukarıda belirtilen türler dışındaki Anadolu, Anadolu imam hatip, mesleki ve teknik Anadolu ve çok programlı Anadolu liselerinin her biri için lisenin kapasitesine göre bir adres kapsamı oluşturulmalıdır.

Bu kapsamda yer alan adreslerde oturan öğrenciler isteklerine göre bu lise türlerinden birine kayıt yapmalı, adres bölgesindeki imam hatip veya meslek lisesine gitmek istemeyen öğrencinin de kaydolabileceği Anadolu lisesi oluşturulmalı ve bu öğrencinin zorunlu olarak bu okullara kaydedilmesinin önüne geçilmelidir.

Adres istismarlarının önüne geçecek önlemler ve müeyyideler de öngörülmelidir.

Özel azınlık liseleri, özel uluslararası liseler, özel yabancı liseler ve özel liseler resmi okullardan önce kayıt yapmak şartıyla isterlerse kendi sınavlarını yapmalı, isterlerse Bakanlığın yaptığı merkezi sınava göre öğrenci alabilmelidirler.

SİSTEMİN İYİ İŞLEMESİ İÇİN DİKKATE ALINMASI GEREKEN DİĞER HUSUSLAR

Yukarıda önerilen geçiş sisteminin iyi işleyebilmesi için ayrıca aşağıda önerilecek hususlar da dikkate alınmalıdır.

- Açık lise eğitim çağı dışında kalmış kişilerin eğitim alabilmesi için oluşturulmuş okullardır. Bu nedenle açık liselerin hiçbir türüne çağ nüfusun kayıt yaptırması söz konusu olmamalıdır.

- Bütün lise türlerinin 9 ve 10. sınıflarında zorunlu dersler aynı olmalı, imam hatip lisesinde bu derslere meslek dersleri eklenmeli; 11 ve 12. sınıflarda lisenin amacına göre müfredat/program farklılaşması yapılmalı, Anadolu liselerinde ise fen lisesi ve sosyal bilimler lisesi müfredatını alabilme imkanı seçmeli derslerle tanınmalıdır.

- Lise bitirme sınavı için çalışmalara başlanmalı, yakın bir gelecekte lise bitirme sınavı uygulamaya geçirilmelidir.

- Mesleki eğitim sistemi meslek lisesi ve meslek yüksekokulu birlikte değerlendirilerek yeniden yapılandırılmalıdır.

- Hatta bu yapılandırmada meslek yüksekokullarının üniversite sistemi dışına, meslek liselerinin de Bakanlık dışına çıkarılması, ve sektör tarafından yönetilmesi bir alternatif olarak değerlendirilmelidir.

Mecranın izin verdiği ölçüde genel hatlarıyla önerilerim yukarıdadır. Detaylar elbette vardır ve tartışılabilir.

Vesselam