Ahmet Ünlü

Örnek 1- Müsteşar veya genel müdür göreve yeni atanmıştır. Hemen makam odası ve makam aracı yenilenir. Ne olur ne olmaz bekli de odasında dinleme aleti bulunabilir. Kurumunun lojmanı olmasına rağmen genel müdürün yüksek ücretlerle lojman kiralattırması. Nasıl da tanıdık geliyor değil mi?

Örnek 2- Belediye başkanının oğlu işsizdir. Özünde çocuk ufak tefek eksikleri olsa da iyi bir müteahhittir. Elbette babasının belediye başkanı olduğu belediyeden ihaleli veya ihalesiz iş alamaz. Onun için başka bir belediye ile çalışması en idealidir.

Örnek 3- Üst düzey bir kamu görevlisinin oğlu veya kızı işsizdir. KPSS'den yüksek puan alamamıştır. İyi de bu çocuklar ortada kalacak değiller ya. Hemen kamu kurumlarının iştiraklerinde işe başlatılırlar ya da sınav istemeyen bir kamu kurumunda işe başlatılır.

Örnek 4- Uyanık müteşebbisler kamu kurumlarında çalışanlardan gözüne kestirdiklerini gayri resmi danışman olarak kullanmaktadırlar. Kimseyi zan altında bırakmak istemeyiz ama uygulamanın da bu yönde olduğunu sağır sultan dahi bilmektedir. Vergi konusunda uzman olan kamu görevlilerinin vergi alanında, enerji konusunda uzman olan kamu görevlilerinin enerji alanında, sosyal güvenlik alanında uzman olanların sosyal güvenlik alanında, iş hukukunda uzman olanların da iş hukukunda danışmalık yapmakta olduğu bilinmektedir.

Bizden farklı düşünenler bunda ne var diyebilirler. Bilgisinden para kazanmanın meşru olduğunu iddia edenler de çıkabilir. Ancak, rahmetli Menderes'in oğluna söylediği "Oğlum ticaret yapmanda mahzur yok ama, ticaretinde beni alır beni satarsınız" veciz sözünün de unutulmaması gerekiyor. Maalesef bu tür etik ihlaller giderek yaygınlaşıyor.

Örnek 5- Devlet hastanesinin etrafında çok sayıda görüntüleme merkezi bulunmaktadır. Tetkik yazdığı hastaları, doktora, hangi görüntüleme merkezine gitmeleri gerektiğini sormaktadırlar. Doktor, hastaları belli bir görüntüleme merkezine yönlendirmekten kaçınmalıdır. Herhangi bir menfaat sağlama amacıyla olmasa da hastaları belli bir merkeze yönlendirmesi, hastalar ve üçüncü kişiler nezdinde şüphe yaratacak ve halkın güven duygusu zedelenecektir.

Örnek 6- Araştırma ve uygulama hastanesinde görevli kadın doğum uzmanının, doğum yaptırdığı hastalarını özel bir hastanede görevli çocuk hastalıkları uzmanı eşine yönlendirmesi etik açıdan doğru mudur? Kamu görevlisinin görevini kullanarak eşi lehine menfaat sağlaması etik ilkelere aykırıdır.

Örnek 7- Bir kurumun müsteşarı veya genel müdürü, kaba inşaat halinde bir ev satın almıştır. Kurumun ihaleli işlerini yürüten firma sahibi, müsteşara veya genel müdüre, evinin ince işlerini ve bahçe düzenlemesini sembolik bir ücret karşılığında tamamlamayı teklif etmektedir. Müsteşar veya genel müdür, kendisine sunulan bu cazip teklifi kabul etmemelidir. Kabul etmesi durumunda çıkar çatışması ortaya çıkar ve ileride firma sahibinin mevzuata uygun olmayan isteklerde bulunması durumunda zor durumda kalabilir. Kurumla iş ilişkisi bulunan kişilere normal fiyattan da olsa bu tür işlerin yaptırılması, etik dışıdır.

Örnek 8- Bir ihalede kontrol mühendisi olarak görev yapan memur, firma sahiplerine ait tatil köyünde ailece ücretsiz tatile davet edilmiştir. Davete icabet edilerek ailece bir hafta ücretsiz tatil yapılmış, tatil dönüşünde firmaya ait hak edişleri kontrol ederken imalatlarda eksiklik olduğu tespit edilmiştir. Eksiklikleri firma sahibine ileteceği sırada, firma sahibi, tatilden memnun kalıp kalmadığını sormuştur. Bu durumda kontrol mühendisi nasıl davranacaktır? Ya da yutkuna yutkuna ağzında tükürük kalmayacaktır.

Örnek 9- Bir denetim elemanının, denetlemek üzere gittiği özel bir hastaneden, kendisine ücretsiz check-up yapılmasını istemesi etik midir? Ya da ücretsiz check-up yaptırılma teklifini kabul etmeli midir? Denetleyici konumunda bulunan kamu görevlilerinin, mevzuata aykırı olarak kendileri için hizmet, imkan veya benzeri çıkarlar talep etmesi etik davranış ilkelerine aykırıdır. Yine, bir denetim elemanının, denetim görevi ile ilgili hazırladığı açıklamalı bir mevzuat kitabını, satın almaları amacıyla denetlediği kamu kurumlarına dağıtması etik midir? Kamu görevlilerinin, görev, unvan ve yetkilerini kullanarak kendi kitaplarının satışını ve dağıtımını yaptırmaları yasaklandığından etik değildir.

Örnek 10- Belediye mezarlığında görev yapan imama, defin işlemlerini yerine getirdiği cenazelerin sahipleri para vermek istemektedir. İmamın, cenaze sahiplerinin vermek istedikleri parayı alması etik açıdan doğru mudur? Kamu görevlileri verdikleri hizmetin karşılığında devletten maaş ya da ücret almaktadır. Bu nedenle iş sahiplerinden yaptıkları işin karşılığında ayrıca ayni veya nakdi bir bedel almaları doğru değildir.

Örnek 11- Fen işleri müdürünün amcası inşaat malzemeleri satmaktadır. Kendisini ziyarete gelen yeğenine, belediyeye iş yapan firmaları, kendisinden malzeme almaları konusunda yönlendirmesi için ricada bulunmaktadır. Müdür ne yapmalıdır? Amcasına bu davranışın doğru olmadığını anlatmalı, firmaları şirketine yönlendirmesi durumunda çıkar çatışması meydana geleceğini açıklamalıdır.

Örnek 12- Genel müdür, kurumdan ihale alan firmanın sahibine, paranın bir kısmını bir derneğe bağışlaması durumunda, hakedişlerin hemen ödeneceğini söylemektedir. Genel müdürün davranışı doğru mudur? Kamu görevlilerinin, kamu hizmetlerini yürütürken spor kulübü, dernek vb. kuruluşlara bağış ya da yardım yapılmasına aracılık yapmaları etik değildir.

Örnek 13- Yapılacak olan büyük bir satın alma ihalesi öncesinde, kurumun üst yöneticisinin, ihale şartnamesini hazırlayacak olan müdürü makamına çağırarak, şartnameyi belli bir firmanın ihaleyi kazanacağı şekilde hazırlamasını istemesi etik midir? Ya da ihale öncesinde bir firmaya önceden haber vererek hazırlık yapmasını söylemesi. Üst yöneticinin ihale mevzuatına aykırı talimat vermesi yasal ve etik değildir. Müdürün de böyle bir talimatı yerine getirmemesi gerekir. Bunlar etik ihlali olduğu gibi aynı zamanda da hem disiplin hem de adli yönden suçtur.

Örnek 14- Bir kurumun üst yöneticisinin, sürekli görev yaptığı Ankara'dan çocuklarının ikamet ettiği başka bir şehre hafta sonları gitmek için kendisini görevli-izinli göstermek suretiyle hem uçak hem de harcırah imkanlarından yararlanması etik ihlalidir.

Örnek 15- Bir kamu kurumundaki üst yöneticilerin yönetim kurulu toplantılarını, mevsimine göre yazın sahilde, yaylada; kışın kayak merkezlerinde düzenlemesi açık bir etik ihlalidir.

Yukarıda yer verilen örnekler ne kadar tanıdık geliyor değil mi? Etik komisyonuna veya etik kuruluna konu intikal ettirilmediği sürece herhangi bir sorun yoktur. Hizmet araçlarının bazı bürokratların çocuklarının servis aracı olarak kullanılması veya hanımlarının makam aracı haline gelmesi vakayı adiyeden olmuştur.

Yine, sırf kapıcı parasından kurtularak daha az aidat ödeme uğruna kamu konutlarına kurumların hizmetli personelini görevlendirmekten dahi utanmayan bir bürokrat taifesinden bahsedersek konunun vahameti daha iyi anlaşılır. Doğrusu Kamu Görevlileri Etik Kurulu'nun 12 personelle bu işin altından nasıl kalkacağını merak ediyorum. Rahmetli Akif ne kadar güzel özetlemiş; "Şarka bakmaz, garbı bilmez, edepten yok payesi; bir kızarmaz yüz, bir yaşarmaz göz bütün sermayesi." Sakın yanlış anlaşılmasın, bildiğim özel şeyleri yazmadım, sadece ve sadece herkesin bildiklerini özet olarak yazdım. Bakalım diktiğimiz bu elbise kimlere uyacak?

YeniŞafak