Volkan YANARDAĞ

Türkiye, bir yandan 7 Haziran'da yapılacak genel seçimlere hazırlanırken diğer yandan da seçim sonrası gündeme gelecek yeni Anayasa ve başkanlık sistemini tartışıyor. AK Parti seçim beyannamesinde yer vereceği iddia edilen yeni Anayasa ve başkanlık sistemiyle ilgili çalışmalar yürütürken, planlanan sistem, "Türkiye'ye özgü başkanlık modeli" olarak adlandırılıyor. AK Parti'nin Meclis Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nda temellerini oluşturduğu başkanlık modelinde; yasama, yürütme ve yargı erkleri birbirinden ayrılıyor. Seçim sonrası getirilmek istenen başkanlık sisteminin ayrıntıları şunlar:

DEVLET BAŞKANI

Başkan, Cumhurbaşkanı yerine "devlet başkanı" sıfatını alacak. Yürütme yetkisi devlet başkanına ait olacak. Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk milletinin birliğini temsil edecek. Anayasa'nın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetecek, genel siyaseti yürütecek. Başkan; kanunları onaylayacak, gerekirse TBMM'ye geri gönderecek. Kanunların Anayasa'ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açabilecek. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanı olacak; üst düzey kamu yöneticilerini atayacak ve görevlerine son verebilecek.

Bakanlar, başkan tarafından Meclis dışından atanacak ve görevden alınacak. Her bakan, başkana karşı sorumlu olacak.

BAŞKANLIK KARARNAMESİ

Başkan, ihtiyaç duyduğu konularda başkanlık kararnamesi çıkarabilecek. Bir konuda başkanlık kararnamesi çıkarılabilmesi için kanunlarda o konuyu düzenleyen uygulanabilir açık hükümlerin bulunmaması gerekecek. Başkan, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olması şartıyla, yönetmelik de çıkarabilecek.

SÜREÇ NASIL İŞLEYECEK?

7 Haziran seçimlerinde, başkanlık sisteminin önünü açacak bir Anayasa değişikliğinin de oylanması yani milletin önüne 2 sandık kurulması öngörülmüyor. AK Parti'nin planına göre; seçimde 330 milletvekili sayısına ulaşılması yeterli olacak. Bu yeni Anayasa'yı referanduma götürecek yeter sayı olduğu için 330 üzeri sandalye, AK Parti'nin elini güçlendirecek. AK Parti'nin milletvekili sayısı 367'yi geçse de yeni Anayasa ve başkanlık sisteminin halka götürülmesi planlanıyor.

BAŞKANLIKTAN FARKLI

Bu modelde, devlet başkanına kararname çıkarma yetkisi veriliyor. Bu yetki, ABD'deki başkanlık sisteminde yok. AK Parti önerisinde devlet başkanına kamu görevlilerini, büyükelçileri ve bazı yüksek yargı mensuplarını atama yetkisi veriliyor. ABD'de bu yetki, senatonun onayına bağlı.

Bu model, Fransa'da uygulanan yarı başkanlık sistemiyle de uyuşmuyor. Yarı başkanlıkta halk tarafından seçilmiş bir cumhurbaşkanı, parlamentoya karşı sorumlu bir başbakan ve bakanlar kurulu var. AK Parti'nin önerdiği sistemde ise parlamentoya karşı sorumlu bir başbakan ve kabine yok. Hükümetin güvenoyu ile parlamentoya karşı sorumluluğu bulunmuyor.