05.02.2021 tarihli ve 31386 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelikle eğitim kurumları yönetici görevlendirme yeniden düzenlenmiştir. Yeni yönetmelikte, eski yönetmelikte yer alan pek çok hüküm birebir muhafaza edilmekle birlikte, birtakım yeni düzenlemeler de ihdas edilmiştir. Ancak kazanılmış birtakım hakların yok sayılarak değerlendirmeye alınmaması yönetmeliği tartışmalı hâle getirmiştir.

Yönetici görevlendirmede genel şart olarak “eğitim yönetimi sertifikasına sahip olmak” şeklinde yeni bir şart getirilmiş, ilk defa yönetici görevlendirme sürecinde eğitim yönetimi alanında sertifikasyon uygulaması hayata geçirilmiştir. Ama sertifikasyon programına neden ihtiyaç duyulduğu ortaya konulmadan, eğitim kurumu yönetiminde bu tür bir programa ihtiyaç duyulduğunu gösteren herhangi bir ölçme, değerlendirme, tespit, bulgu veya veri ortada yokken, eğitimin paydaşlarıyla bu konunun istişare edilmeden sertifikasyonun bir dayatma niteliğinde görevlendirme ön şartı olarak getirilmesi doğru değildir. Eğitim kurumu yöneticisi görevlendirmesinde edinilen bilgi birikiminin, mevcut yöneticilerin görev başında edindikleri kurumsal tecrübenin hiçe sayılarak sadece bir sertifika programının eğitim yönetimine kalite getireceğini düşünmek sorunlu bir yaklaşımdır.

Eğitim Yönetimi Sertifikasının alındığı tarihi takip eden yıldan itibaren sekiz yıl süreyle geçerli olmasının mantığı ve hukuki gerekçesi mevcut değildir. Sertifika, kişinin eğitim yönetimi alanındaki yeterliliğini ortaya koymakta ise sekiz yıl içinde bu yeterlilik ortadan kalkmakta mıdır ki süre sınırlaması getirilmiştir. Söz konusu sınırlamanın kaldırılması gerekmektedir.

Diğer taraftan, eğitim yönetimi alanında tezli/tezsiz yüksek lisans veya doktora yapmış olanların neden ayrıca bir de sertifika programını bitirmesi gerektiği hususu izaha muhtaçtır. Eğitim yönetimi alanında tezli/tezsiz yüksek lisans veya doktora programlarının, bir sertifika programından çok daha kapsamlı ve nitelikli olduğuna kuşku yoktur. Bakanlığın 2023 Eğitim Vizyonu Belgesi başta olmak üzere, öğretmen ve yönetici yetiştirme ve meslekî ilerleme süreçlerinde lisansüstü eğitime yapılan vurgu ile yönetmelik düzenlemesi tezat teşkil etmektedir. Eğitim yönetimi alanında tezli/tezsiz yüksek lisans veya doktora yapmış olanlar için eğitim yönetimi sertifikasına sahip olma şartı aranmamalıdır.

Eğitim Yönetimi Sertifika Programını başarıyla tamamlayanlara Eğitim Yönetimi Sertifikası verilecektir. “Sertifika programını başarıyla tamamlama” hususunun somut, açık, net, ölçülebilir ve hukuka uygunluğu denetlenebilir kıstaslara kavuşturulması gereklidir. Zira mevcut hâliyle “başarıyla tamamlama”nın içeriği belirsizdir; öngörülen süre kadar eğitim alanlar mı, süre sonunda yeterlilik sınavında başarılı olanlar mı, süreç içinde öngörülen/öngörülecek sertifika basamaklarını tamamlayanlar mı başarılı sayılacak hususu müphemdir. Yönetmelikte öngörülen yönergenin ivedilikle çıkarılması gerekmektedir.

Eğitim Yönetimi Sertifikası şartı, yönetmeliğe göre ilk defa düzenlenecek Eğitim Yönetimi Sertifika Programının kesin sonuçlarının ilan edildiği tarihe kadar aranmayacaktır.

Yazılı sınav konuları arasında yer alan mevzuat alanının ağırlığı yüzde 10’dan yüzde 20’ye çıkarılmıştır.

Özel eğitim kurumlarına müdür olarak görevlendirileceklerde; bilim ve sanat merkezleri için bilim sanat merkezinde kadrolu olarak görev yapmış olmak, rehberlik ve araştırma merkezleri bakımından Rehberlik, diğer özel eğitim kurumları bakımından Özel Eğitim öğretmeni olmak, fen liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Matematik, Fizik, Kimya veya Biyoloji öğretmeni olmak, sosyal bilimler liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Coğrafya, Felsefe, Psikoloji veya yabancı dil öğretmeni olmak, güzel sanatlar liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Görsel Sanatlar/Resim veya Müzik öğretmeni olmak, spor liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Beden Eğitimi öğretmeni olmak şartı getirilmiştir. Daha önceki yönetmelikte belirli alan öğretmenlerine alanlarıyla ilişkilendirilmiş eğitim kurumları özelinde yönetici görevlendirme sürecinde ilave beş puan verilmek suretiyle bir avantaj ve öncelik tanınmıştı. Oturmuş olan bir sistem kaldırılarak belirli eğitim kurumlarının yöneticiliğinin belirli alanlara tahsis edilmesi sonucunu doğuracak nitelikte bir düzenleme yapılması genel bilgi/kültür dersleri öğretmenlerini kendi aralarında ayrıştıracak, kurum içi çalışma barışını bozacak mahiyette sonuçlar üretebilecektir.

Müdür başyardımcılığının yeniden ihdası, yönetici olarak görevlendirileceklerde aranacak genel ve özel şartların korunması yerinde düzenlemelerdir.

İl değerlendirme komisyonlarına, eğitim-öğretim ve bilim hizmetleri kolunda faaliyet gösteren sendikalardan ülke genelinde en fazla üyeye sahip ilk dört sendikadan sendika genel merkezinin belirleyeceği birer temsilcinin katılımı sağlanmış olup eğitimin paydaşlarına bu süreçte yer verilmesi katılımcı yönetim anlayışı adına yerinde bir uygulamadır.

Yöneticiliğe ilk defa görevlendirmelerde sözlü sınav uygulamasının yönetmelikteki hâliyle korunmuş olması yerinde değildir. Sözlü sınavın kaldırılması yönündeki önerileri dikkate almayan Bakanlığın, sözlü sınav süreçlerinin hukuka uygun, adil ve objektif bir şekilde yürütülmesini sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu amaçla, sözlü sınav komisyonlarında mülakat eğitimi almış kişilere görev verilmeli, sözlü sınavlarda görüntü ve ses kaydı alınmalı; komisyonlarda, adayın bilgi düzeyini değerlendirecek, adaylar arasında optimal kıyaslamayı yapabilecek uzman üyelerle birlikte, adayın kişilik analizini yapmak ve mevcut davranışlarından yola çıkarak gelecekte sergileyeceği davranışlar hakkında fikir sahibi olmak için psiko-teknik değerlendirme yapmak üzere bir psikolog bulundurulmalıdır.

Müdür, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcısı olarak ilk defa görevlendirme, sözlü sınavda başarılı olan adaylardan müdür olarak ilk defa görevlendirilmek üzere başvuruda bulunanların görevlendirmeye esas puanları; yazılı sınav puanının yüzde 50’si, değerlendirme sonucu alınan puanın yüzde 30’u ve sözlü sınav sonucu alınan puanın yüzde 20’si dikkate alınarak belirlenecektir. Burada yazılı sınav puanına daha fazla ağırlık verilmesi daha uygun olurdu.

Müdür, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcısı olarak ilk defa görevlendirme, Ek-2’de yer alan Yönetici Değerlendirme Formu üzerinden yapılacak değerlendirmeye göre oluşan puanlar dikkate alınarak belirlenecektir.

Yöneticilik görevlerinin herhangi bir nedenle sona ermesine bağlı olarak öğretmenliğe atananlardan yönetici olarak görevlendirilmek isteyenlerin görevlendirilmeleri, ilk defa görevlendirme kapsamında yazılı sınav, Ek-1’de yer alan Değerlendirme Formu üzerinden yapılacak değerlendirme ve Ek-3’te yer alan Sözlü Sınav Formu üzerinden yapılacak sözlü sınav sonuçlarına göre yapılacaktır. Bu düzenleme, yöneticilik görevinden ayrılmayı gerektiren (aylıksız izin, aile bütünlüğü, sağlık, can güvenliği mazereti gibi) haklı/hukuka uygun nedenlerle (görev süresinin hukuki/kanuni düzenleme konusu edilmesi, idari ve adli soruşturma sonucu veya isteğe bağlı) haksız/hukuk düzenince korunma gerektirmeyen sebepler arasında bir ayrıma gidilmemesi nedeniyle hukuka ve kanuna aykırı olduğu gibi, adil ve hakkaniyete uygun değildir.

Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte (05.02.2021) yönetici olarak görev yapmakta olanlar dört yıllık görevlendirme süreleri sona erinceye kadar görevlerine devam edeceklerdir. Bunlardan yöneticiliğe yeniden görevlendirme kapsamında başvuruda bulunmak isteyenlerin, dört yıllık görevlendirme süreleri sona ermeden önce sertifika programına katılmaları ve başvuru tarihinin son günü itibarıyla Eğitim Yönetimi Sertifikası almaya hak kazanmış olmaları aranacaktır.

Proje okulu olarak belirlenen eğitim kurumlarında yönetici olarak görev yapanlar, yeni yönetmelik hükümleri doğrultusunda ilk defa yönetici görevlendirme kapsamında diğer eğitim kurumlarına yönetici olarak görevlendirme isteğinde bulunabileceklerdir.

Yönetmelik hükümleri doğrultusunda yönetici olarak görevlendirildikleri eğitim kurumları daha sonra proje okulu kapsamına alınanlar, dört yıllık görev sürelerinin bitiminde yeniden yönetici görevlendirme kapsamında diğer eğitim kurumlarına yönetici olarak görevlendirme isteğinde bulunabileceklerdir.

Yeni yönetmelik hükümleri doğrultusunda yönetici olarak görevlendirildikleri eğitim kurumları daha sonra proje okulu kapsamına alınanlardan dört yıllık görev süreleri dolmadan yöneticilik görevinden alınanlar, ilk defa yönetici görevlendirme takviminden sonra il içinde durumlarına uygun ihtiyaç bulunan eğitim kurumlarına aynı yöneticilik göreviyle sınırlı olmak ve kalan görev sürelerini tamamlamak üzere istekleri de dikkate alınarak görevlendirileceklerdir.

Ek-1 ve Ek-2 formlarında puanlamaya tabi tutulan D. Akademik ve Meslekî Deneyim, E. Kurum Geliştirme Deneyimi ve F. Okul Geliştirme Deneyimi bölümlerindeki faaliyetlerin geniş kapsamlı olarak düşünülmesi ve yönetici görevlendirme süreçleri haricinde de mesleki yeterlik ve yetkinliğin artırılmasını temin aracı olma sonucuna yol açacak olması yerindedir. Ancak söz konusu faaliyetlerin iki temel zeminde kategorize edilebildiği ve bunun da kendi içinde bir eşitsizlik/adaletsizlik teşkil edebileceği görülmektedir; (a) bütün adayların erişimine açık/mümkün faaliyetler ile (b) aynı sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyine sahip ilçeleri barındıran iller açısından dahi bütün adayların erişimine eşit, adil ve objektif bir biçimde açık olmayan, adayın kendi istek ve iradesi haricinde tecelli edebilen faaliyetler. Örneğin, D. Akademik ve Meslekî Deneyim bölümünde yer alan “ulusal hakemli dergide makale yayımlamak” bütün adayların erişimine eşit bir biçimde açık/mümkün bir faaliyet iken, “üniversitelerde ders okutmak” fiilen bütün adayların eşit ve objektif bir biçimde erişimine açık değildir. E. Kurum Geliştirme Deneyimi de benzer şekilde “yürütülen ulusal/uluslararası projelerden sonuçlandırılanlarda danışman olarak görev yapmış olmak” ve “hizmet içi eğitim faaliyetlerinde yönetici olarak görev yapmış olmak” fiilen bütün adayların eşit ve objektif bir biçimde erişimine açık imkânlar değildir. Aynı F. Okul Geliştirme Deneyimi bölümünde de “ulusal/uluslararası düzeyde düzenlenen bilgi/beceri/spor/sanat/proje vb. yarışmalarda öğrencileri fiilen çalıştırmak” gibi faaliyetler, kurum için çalışma barışını bozacak olması bir yana, erişimi, herkes açısından eşit, adil, erişilebilir şartlara sahip değildir. Bu türden kurum içi çalışma barışını bozacak ve bütün adayların erişimine eşit, adil ve objektif bir biçimde açık olmayan, adayın kendi istek ve iradesi haricinde tecelli edebilen faaliyetlerin formlarda değerlendirme ölçütü olmaktan çıkartılması ya da puan ağırlığının daraltılması gerekmektedir.

Ek-1 ve Ek-2 formlarında, değerlendirmenin yapıldığı yıl ve değerlendirme yapıldığı yıldan önceki dört yıldaki ödüllerin değerlendirmeye alınması, dört yıldan öncekilerin puanlama konusu edilmemesi, kazanılmış hakkın ihlali niteliğindedir. Söz konusu başarı, üstün başarı belgesi ve ödüller süreli verilmemekte olup, liyakat ilkesi çerçevesinde meslekî kariyer yolculuğunda kişinin yeterlilik, başarı ve liyakatini ortaya koyan belgelendirmeler niteliğindedir. Bu itibarla ödüllerin sadece dört yılla sınırlı tutulması, hukuka ve kanuna aykırıdır. Aynı şekilde daha önce alınmış olan ve hukuki geçerliliği halen devam eden teşekkür, takdir belgeleri ve aylıkla ödüllerin de puanlamaya dâhil edilmemesi önemli bir eksiklik ve hukuka aykırılıktır.