Söz TÜİK’te...

---*Ağırlığından dolayı TÜFE'yi çok etkileyen otomobilde fiyatların bayilerden sağlıklı derlenememesi TÜİK'i harekete geçirdi. TÜİK, otomobil fiyatlarını artık Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan alıyor. Doğru girilecek otomobil fiyatıyla aralıkta bir anlamda iki aylık zam endekse yansıyacak.

---*Yüzde 50'lik otomobil zammı, TÜFE'yi tek başına yüzde 3.50 artıracak. Sis giderek dağılıyor; aralık ayı TÜFE artışı çift haneye gidiyor.

---*TÜİK, fiyatların beşte birini zincir marketlerin barkodlarından otomatik olarak derlemeye başladı. Fiyat toplamaya ilişkin bu uygulamanın kapsamı, elektronik ve giyim eşyası gibi kalemler de katılarak genişletilecek.

Dünya Gazetesi'nden Alaatin Aktaş'ın haberine göre; Bu köşede 6 ve 13 Aralık’ta TÜİK’in enflasyon hesaplamasıyla ilgili iki değerlendirme yaptım.

6 Aralık’taki yazımda otomobil fiyatlarında kasım ayında meydana gelen yüksek oranlı artışın endekse çok düşük yansıdığını, otomobilin TÜFE’de yüzde 7’yi geçen ağırlığı dolayısıyla da bu düşük oranların genel artışın az görünmesine yol açtığını vurguladım. TÜİK’e de “Gelin bu kuşkuları giderin” çağrısı yaptım.

13 Aralık’taki yazımda ise gerek fiyatını izleyebildiğim başlıca kalemlerde o güne kadar oluşan zamları, gerekse fiyatlardaki genel gidişatı dikkate alarak aralık ayı TÜFE artışının yüzde 10’dan aşağı olamayacağı görüşünü dile getirdim.

Bu iki yazımdan sonra TÜİK Başkanı Sait Erdal Dinçer aradı, kendisiyle uzun bir sohbetimiz oldu. Başkan Dinçer’le fiyatlar konusundaki her konuyu konuştuk; aklımdaki tüm soruları yönelttim.

TÜİK de eksikliklerin farkında

Benim 6 Aralık’ta yazdığım, çok sayıda meslektaşımın ve bu konuya kafa yoranların üstünde özellikle durdukları kalem kuşku yok ki otomobil fiyatları. Şunu söylemek doğru değil:“Vatandaş otomobil fiyatını ne yapsın, onu diğer fiyatlar ilgilendiriyor.”

Vatandaş elbette değil her ay ya da her yıl belki hayatı boyunca hiç otomobil almıyor ama otomobilin TÜFE’deki ağırlığı genel oranı çok etkiliyor. 13 Aralık’taki yazımda da belirttim; aralıkta otomobile yüzde 50 zam gelirse TÜFE yalnızca bu zamdan dolayı yüzde 3.5 artacak. Bu artış, memur ve memur emeklisi milyonlarca kişiye verilecek zammı etkileyecek. Aslında herkes hesabını ona göre yapacak. Nasıl ki otomobil fiyatları artmadığı ya da düştüğü zaman genel oran düşük kalıyorsa, bu sefer de tersi olacak.

Dolayısıyla otomobil bir simge değil. Otomobil, tek başına TÜFE artışının yönünü tayin edebilen çok önemli bir kalem.

Otomobil fiyatlarındaki artışın TÜFE’ye gerçek düzeyiyle yansımadığını elbette TÜİK de görüyor. Ve bu eksikliği gidermek amacıyla yeni bir çalışma başlatılmış...

Otomobil fiyatları GİB’den alınacak

TÜİK’in herhangi bir ürünün fiyatını endekse dahil edebilmesinin temel şartlarından biri, o ürünün ilgili ay alım satıma konu olması. İşte otomobildeki sıkıntı da burada. Fiyat listeleri var, zamlı listeler var ama alım satım olmadığı söyleniyor. Ama otomobil satışı az da olsa devam ediyor. Zaten Otomotiv Distribütörleri Derneği’nin verileri de satışların sürdüğünü gösteriyor.

İşte TÜİK, TÜFE'nin görece çok düşük bir artış oranı vermesine ve güvenilirliğinin iyice zayıfl amasına yol açan bu sorunu aşmak için bu ay yeni bir fiyat derleme uygulamasına geçti. Artık otomobil fiyatları, satış yapılıp fatura kesildiği an Gelir İdaresi Başkanlığı'na (GİB) ulaşan bilgilerden takip edilecek. Böylece otomobil satışlarının atlanması söz konusu olmayacak ve endekse doğru fiyat artışının yansıtılması mümkün hale gelecek.

Uygulama bu ay başladı. Dolayısıyla 13 Aralık’ta da yazdığımız gibi aralık ayında alınacak fiyatlar bir anlamda kasımdaki eksik fiyatların düzeltmesini de kapsayacak. Buna göre dizel ve benzinli otomobilde yüzde 50 zam oluşması aralık ayında TÜFE’nin yalnızca bu iki kalemden dolayı yüzde 3.5 artması anlamına gelecek.

Ekleyin diğer kalemleri, inanılmaz boyuta varan zamları, suya atılan taş misali her alanı etkileyen akaryakıt zamlarını, bir türlü durdurulamayan ve bu politikayla durdurulması da mümkün görünmeyen kur artışını... 13 Aralık’ta da yazdığımız gibi bu ay TÜFE’deki artış oranı çift haneye, en az yüzde 10’a gidiyor. Bu durumda yıllık TÜFE artışı da yüzde 32’yi bulacak.

Ve herkes gibi merakla bekliyoruz, 3 Ocak’ta yapılacak aralık ayı açıklamasını...

Zincir marketlerin fiyatları otomatik derleniyor

Başkan Sait Erdal Dinçer, TÜİK’in kamuoyunda pek bilinmeyen bir fiyat derleme yöntemini de paylaştı. Buna göre Türkiye çapında faaliyet gösteren ulusal marketlerde barkod okutulmak suretiyle kasadan geçen bir ürünün fiyatı ilgili market tarafından derleniyor ve ayda dört kez TÜİK’e iletiliyor.

Marketler her ayın ilk 7, ilk 14, ilk 24 gününü ve son olarak da tümünü içeren verileri TÜİK'e gönderiyor. Verilerin gün gün tüm ayı kapsayacak şekilde bir seferde değil dört kez alınması, bir anlamda veri güvenliği için gerekli görülüyor.

TÜİK Başkanı Dinçer, ulusal marketlerin eşit ağırlıkta dikkate alınmadığını, her bir marketin ciro büyüklüğüne göre ağırlıklandırıldığını söyledi. Dinçer, böylece hanehalklarının en çok alış veriş yaptığı yerlere ağırlık verilmiş olduğunu belirtti. Dinçer şöyle devam etti:

“Bu uygulamayla ayın belirli günlerinde alandan derlenen fiyatlar yerine, firmalardan sağlanan şube bazında kasadan geçen günlük satış ve miktar verilerini kullanarak ayın genelini kapsayan fiyatları endekse dahil ediyoruz. Barkod verilerinin sisteme dahil edilmesiyle 2021 yılı itibarıyla TÜFE kapsamında derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 21’i zincir marketlerden doğrudan temin edilir hale geldi.”

2022 yılında da aynı yönteme devam edileceğini ve barkod verilerinin kapsamının genişletileceğini ifade eden TÜİK Başkanı Dinçer sözlerini şöyle tamamladı:

“Perakende sektöründe faaliyet gösteren yerel zincir marketlerin yanı sıra elektronik, giyim, kişisel bakım gibi farklı sektörlerden alınan verilerin de endeks hesaplamasına dahil edilmesine yönelik çalışmalarımıza devam ediyoruz. Bu verilerin sisteme entegre edilmesiyle birlikte TÜFE hesaplamalarında kullanılan barkod verisi oranını yüzde 40-50 bandına ulaştırmayı hedefliyoruz.”